Waarom het zo slecht gaat met het CDA

De toekomst ziet er somber uit voor het CDA. Leed de partij op 17 maart al een pijnlijke nederlaag, als er nu weer verkiezingen waren zou dat nog veel erger worden. Volgens de polls houdt ze dan niet meer dan een handvol zetels over. Veel politieke duiders verklaren dat uit de ‘onrust’ die bij de christendemocraten heerst. CDA-kopstukken doen niets dan elkaar bestrijden en ruzie maken. Dat zou kiezers ertoe brengen de partij de rug toe te keren, want kiezers houden niet van gedonder.

Het is de vraag of die redenering wel helemaal klopt. Bij bijvoorbeeld DENK, de Partij voor de Dieren en Forum voor Democratie heerste in de aanloop naar de verkiezingen ook veel onrust, om het nog mild uit te drukken. Bij DENK vochten de drie Kamerleden elkaar de tent uit in een nietsontziende machtsstrijd. Bij de PvdD werd de democratisch gekozen voorzitter door de rest van het bestuur uit zijn functie ontheven en geroyeerd als lid. En bij Forum was het vrijwel dagelijks bal: de een na de ander stapte op of werd aan de kant gezet. Desondanks bleef DENK bij de verkiezingen gelijk in zetels, terwijl PvdD en FvD allebei wonnen, de laatste partij zelfs heel fors. Onrust alleen kan dus niet de reden zijn dat het slecht gaat met een politieke organisatie. Er moet meer aan de hand zijn.

En dat is het geval bij het CDA. Die partij is in feite niet meer dan een vergaarbak van mensen die er nu eenmaal lid van zijn. In grote lijnen is de teneur bij de christendemocraten weliswaar nogal rechts, maar er zijn ontzettend veel gradaties. Sommige CDA’ers zijn ronduit behoudend, andere meer gematigd of zelfs lichtelijk progressief. Wat zij gemeen hebben is de wens om gezamenlijk een partij te vormen, aan de macht te blijven en de lucratieve baantjes te verdelen. Het CDA bestaat omdat het bestaat. Een duidelijk ideologisch etiket valt er niet op te plakken. ‘We buigen niet naar links, we buigen niet naar rechts,’ zei Dries van Agt – de eerste CDA-lijsttrekker – ooit. Maar dat doet de partij juist wel. Ze is tot vrijwel alles bereid om op het pluche te kunnen plaatsnemen (al buigt ze wel wat makkelijker naar rechts dan naar links).

Natuurlijk zijn ook VVD en PvdA typische bestuurderspartijen, genegen tot heel wat concessies om maar te kunnen regeren. Maar bij het CDA is het allemaal toch een paar graadjes erger. Zeker sinds een dikke tien jaar geleden de electorale resultaten minder werden en de verdeeldheid meer aan de oppervlakte kwam. Welke kant moest het op met de partij? Diverse interne commissies hebben zich al over die vraag gebogen, maar ze kwamen er nooit echt uit. Het CDA bestaat uit verschillende kampen, die het onderling totaal niet eens zijn, concludeerde de commissie-Spies vorige week. Inderdaad, maar hoe dit op te lossen? De commissie-Spies weet het niet. Niemand weet het.

Het CDA werd opgericht in 1980 (al deed het drie jaar eerder al onder die naam mee aan de Kamerverkiezingen). Het was een fusie van KVP, ARP en CHU. Van katholieken en protestanten dus. Eigenlijk moet je nu vaststellen dat die fusie geen succes is geweest, al viel dat in de jaren dat Ruud Lubbers en Jan Peter Balkenende premier waren niemand op. Misschien was het een misvatting te denken dat alle katholieken en protestanten per definitie rechts zijn, of links, of geen van beide. Misschien werkte het confessionele model enkele decennia geleden nog, en nu niet meer. Maar hoe dan ook: het CDA lijkt ten dode opgeschreven. De onrust die opiniepeilers en anderen constateren bestaat uiteraard, maar die komt hoofdzakelijk doordat niemand weet wat het doel is van de partij.