Waarom het Wilhelmus een superieur volkslied is

Om de zoveel tijd komt er kritiek op het Wilhelmus omdat dit volkslied uit de tijd zou zijn. Ook op Joop klinken nu de bezwaren: Giep Hagoort wil dan wel de melodie handhaven maar de tekst is naar zijn idee aan herziening toe. Die is niet meer van deze tijd.

Dat is een misvatting. Een goed volkslied is van geen enkele tijd. Anders kan het zich niet van generatie op generatie handhaven. Dat zo weinig mensen iets van de tekst begrijpen, is juist de kracht van het Wilhelmus. In het verleden hebben volksliederen vaak aanleiding gegeven tot vervelende discussies juist omdat de inhoud wél politiek was. Dat zal met een wereldvreemde tekst niet gauw gebeuren.

Een tweede sterke kant van het Wilhelmus is, dat het helemaal niet als volkslied bedoeld werd maar in een langdurig proces  naar die rol toe groeide. Datzelfde geldt overigens voor het Britse God save the queen en het Amerikaanse Star Spangled Banner.

De oorsprong van het Wilhelmus hangt samen met de absolute nederlaag die de opstandeling Willem van Oranje in 1568 leed tegen de Spaanse landvoogd Fernando Alvarez de Toledo, hertog van Alva. Deze herstelde tot in de verste uithoeken van de Nederlanden met harde hand het gezag van koning Filips II. Alleen op zee en hier en daar in de bossen wisten calvinistische geuzen zich te handhaven. Alles leek verloren en sympathisanten met de zaak van de prins – respect voor de overoude privileges en godsdienstige tolerantie – moesten hun opvattingen verborgen houden. Er bestond echter wel ondergrondse lectuur. Het Wilhelmus is daar een voorbeeld van. In de zestiende eeuw bracht men politieke en religieuze opvattingen vaak in liedvorm onder de mensen, waarvoor dan een al eerder bekende melodie werd gebruikt. Zo kwam ook het Wilhelmus tot stand. In het lied is zogenaamd Willem van Oranje zelf aan het woord. Hij legt verantwoording af voor zijn noodlottig beleid en probeert zijn aanhangers een hart onder de riem te steken. Ook geeft hij de hoofdpunten van zijn levensbeschouwing weer. Daarbij haalt de prins gebeurtenissen aan die voor de tijdgenoten gesneden koek zijn maar ons niets meer zeggen. Hij haalt daarnaast een  belangrijk politiek dogma uit zijn tijd aan, namelijk dat de koning zijn soevereiniteit aan God ontleent en aan niets of niemands anders. Willem zou daar anders over gaan denken maar dat gebeurde pas een jaar of tien later. Daarom staat er in het eerste couplet al: “De koning van Hispanje heb ik altijd geëerd”.

Het is treffend dat het Nederlands volkslied gaat over een leider die na een nederlaag serieus verantwoording aflegt. Daar kunnen bepaalde hedendaagse politici een voorbeeld aan nemen.

Nu – vier eeuwen later – is het Wilhelmus een lied met een ongebruikelijke melodie en een magisch klinkende tekst, precies wat we als volk nodig hebben als we in al onze culturele, etnische, politieke en sociale verscheidenheid toch  gezamenlijkheid tot uitdrukking willen brengen.

Niks meer aan doen. Niet aan morrelen. Zo laten en er trots op wezen. Niet denken dat je origineel bent als je begint over de koning van Spanje. Vooral dat niet.

Toegift Zelf ben ik dol op volksliederen van niet (meer) bestaande landen.

Geniet met mij mee, sla vooral aan het eind de Bruidegom van de dood niet over.

Els Segadors. Volkslied van Catalonië.

Madreterra. Volkslied van de onafhankelijkheidsbeweging van Sicilië.

Viva Francesco il re . Volkslied van het Koninkrijk der beide Siciliën, destijds door Garibaldi definitief onderuit gehaald.

Gott mit dir, du land der Bayern. Volkslied van Beieren.

La Libertadora , volkslied van de verdwenen República de Gran Colombia

Volkslied van het keizerrijk Brazilië

Geen volkslied maar wel passend. Het strijdlied van de tercios de Flandes, de Spaanse brigades in de tachtigjarige oorlog.

“Alleen een man zonder vrees is vrij”. Jammer! Het is een moderne compositie van Daniel Sánchez de La Hera, die het maakte voor de geweldige Spaanse TV-serie Aguila Roja. Helaas heeft de NPO niet het soort leidende figuren dat dit soort series aanschaft tenzij ze eventueel uit Engeland of Amerika komen.

Nu we toch bezig zijn, het onofficiële lied van de het Spaanse Legioen heet Bruidegom van de dood. Een brigade van dit elitekorps heet Hertog van Alva.

Voor het overige ben ik van mening dat de toeslagenaffaire niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.