Waarom het niet aan gaat het beeld van de Dokwerker als Palestijns strijder uit te dossen

Hamas en geestverwante organisaties verdienen de eretitel “verzetsbeweging” niet.

Het gif van de oorlog tussen Israël en Hamas heeft de herdenking van de Februaristaking bereikt, die komende zondag op het Amsterdamse Jonas Daniël Meyerplein plaatsvindt. Een pamflet stelt de protestactie uit 1941 op één lijn met de strijd van het Palestijnse volk. We zien Mari Andriessens beroemde beeld van de Dokwerker met zijn gezicht door een Palestijnensjaal bedekt. De leuze: Resistance is justified when people are occupied. Bovendien staat er “Staakt!!! Staakt!!! Staakt!!!” en “Februari-intifada ontwaakt!!!” in hetzelfde lettertype dat werd gebruikt in het stencil waarmee destijds werd opgeroepen tot de staking.

Dit wordt door zeer veel joodse Amsterdammers en niet alleen door hen als een slag op het hart ervaren. Proberen de fans van de Palestijnen – “en van Hamas”, wordt er dan vaak genoeg bijgedacht – deze iconische herdenking, bijna net zo belangrijk als  die van de holocaust in het Wertheimpark, voor zichzelf te kapen?

Een tweede herdenking bij het beeldje van Willem Kraan in Amsterdam Nieuw West gaat niet meer door. Dat komt omdat Tofik Dibi, voormalig Kamerlid van GroenLinks en nu ambtenaar bij het stadsdeel Amsterdam West, het pamflet met de Dokwerker als Palestijnse strijder heeft verspreid, nadat hij het had gekregen van partijgenote Sabine Scharwachter,  intersectioneel activiste en in 2022 nummer 26 op de kandidatenlijst van GroenLinks voor de Amsterdamse raad. 

Helène de Bruijne van het comité dat de laatste jaren bij het beeldje van Willem Kraan een herdenking organiseert, durft het dit jaar niet aan. Zij wil buiten de strijd in Gaza blijven en voelt zich in de steek gelaten, nu een ambtenaar van het stadsdeel in haar ogen juist tot zo’n politisering  oproept. Ze vreest ongeregeldheden, vertelde ze  de Amsterdamse tv-zender AT5.

Is alle woede terecht?

In februari 1941 voerden de nazi’s en hun Nederlandse aanhang de terreur tegen de Amsterdamse joden op. Nadat de klanten van een ijszaak in Joodse handen effectief hadden terug gevochten toen een inval plaatsvond, organiseerden zij in de jodenbuurt razzia’s. Op zondag 23 februari haalden de nazi’s 427 jonge joodse mannen uit hun huizen. Ze werden samengedreven op het Jonas Daniël Meijerplein en daar mishandeld. De bezoekers van de zondagsmarkt op het Waterlooplein konden dat allemaal zien. Het leidde tot grote verontwaardiging. Daarop besloot de illegale CPN tot een proteststaking. Een paar dagen lang legden de meeste arbeiders van de hoofdstad en de Zaanstreek het werk neer. Zelfs de beursspeculanten staakten. Dit verzet is door de bezetter met zeer harde hand neergeslagen. Dát wordt jaarlijks herdacht bij het beeld van de Dokwerker, dat sinds 1952 midden op het Jonas Daniël Meijerplein staat.

De communist Willem Kraan was samen met zijn kameraad Piet Nak sleutelfiguur bij  de staking. Hij werd opgepakt en is door de nazi’s gefusilleerd. Piet Nak overleefde. Aan het eind van de jaren zestig deed hij opnieuw van zich spreken omdat hij zich aansloot bij protestacties tegen het Amerikaanse optreden in Vietnam. Met zijn Amsterdamse tongval sprak hij de naam van dat land uit zoals hij het las. De volksschrijver Gerard Reve, toen al een vijand van alles wat hij links achtte, sprak dan ook smalend van Pjet Nak.

Een belangrijk initiatiefnemer van de Februaristaking bracht het verzet van 1941 dus zélf in verband met latere gebeurtenissen. Dat niet alleen. Piet Nak was ook initiatiefnemer van het Palestina Comité. Hij liep er zelf uit weg omdat het naar zijn idee te onverzoenlijk was geworden. Een meerderheid van het bestuur  wees in 1970 namelijk een Amerikaans vredesplan af, dat moest uitmonden in een terugtrekking van Israël uit alle bezette gebieden. Later kreeg hij ook een beetje spijt van zijn besluit zijn Yad Vashem onderscheiding terug te brengen naar de ambassade van Israël. Die was hem toegekend vanwege de manier waarop hij tijdens de Tweede Wereldoorlog de joden tegen vervolging had trachten te beschermen.

Rechtvaardigt dat het uitbrengen van een pamflet in die vorm? Wie nu aan de kant van de Palestijnen staat, heeft een goede reden de helden van de Februaristaking te herdenken. Je loopt mee in de optocht. Je legt een krans als dat onderdeel uitmaakt van de plechtigheid. Je hangt de Dokwerker geen Palestijnensjaal om. Je eerbiedigt de strijd van destijds.

Dat is in het door Sabine Scharwachter verspreide pamflet niet terug te vinden. Het is overigens afkomstig van de Palestijnse organisatie Samidoun Nederland. Het probeert inderdaad de Februaristaking te kapen door de overduidelijke verwijzing naar het pamflet van Willem Kraan en Piet Nak met daarbij ook nog het beeld van de Dokwerker als Palestijnse strijders. Het wordt zo een product van haat en confrontatie. Sabine Scharwachter studeert politicologie en geschiedenis met een focus op het kolonialisme en dekolonisatie. Dat is dan met weinig vrucht gebeurd. Anders had ze wel begrepen welke signalen het door haar verspreide pamflet in een stad als Amsterdam uitzendt. Dat doet die niet bewust maar het neemt de verantwoordelijkheid voor het effect niet weg. Je hoeft geen wonder in de communicatie en de PR te zijn om dat in te zien.

Over het algemeen doet de pro-Palestinabeweging niets tot zeer weinig om afstand te nemen van organisaties als Hamas of Islamitische Jihad. Die bestaan niet uit verzetsstrijders maar uit moordenaars en verkrachters die geen bevrijding nastreven maar een op religieus fanatisme gebaseerd reactionair maatschappijmodel. Daarin is  geen plaats is voor andersdenkenden en zeker niet voor wie buiten de heteronorm valt. Hamas en geestverwante organisaties verdienen de eretitel “verzetsbeweging” niet. Daarom schaadt het door Scharwachter en Dibi verspreide pamflet de zaak van de Palestijnen zeer.

En dat terwijl een oproep om je aan te sluiten bij de mensen die elke zondag op 25 september de Februaristaking herdenken had laten zien, dat de pro-Palestinabewegingen beschikken over historisch besef. Een gemiste kans van heb ik jou daar.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Navalny