Waarom geen minderheidscoalitie?

De ‘verkenners’ Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) hielden de afgelopen twee dagen spreekuur. Alle fractievoorzitters mochten langskomen, in de hoop dat zij enig licht zouden kunnen werpen in de formatieduisternis. Zelfs de tractormevrouw van BoerBurgerBeweging werd welkom geheten, al kon je je afvragen welke zinnige bijdrage van haar te verwachten viel, met haar bedenkelijke gedachtegoed en haar ene Kamerzeteltje. Maar hoeveel wijzer zijn we nu eigenlijk geworden van al die consultaties? Iemand die al zo lang op het Binnenhof rondloopt als Jorritsma moet toch beseffen dat er geen simpele oplossingen bestaan. En zelfs met de minder simpele zal het bepaald niet meevallen.

Neem een voortzetting van de huidige coalitie. Qua zetelaantal levert die weinig problemen op, maar is ze daarmee ook realistisch? D66 deed vier jaar geleden al erg moeilijk over de ChristenUnie. Nu de democraten tweede partij zijn geworden zal de lust om opnieuw met deze medisch-ethisch zo conservatieve mannenbroeders in zee te gaan tot het nulpunt zijn gedaald. Of zelfs daaronder. Het CDA wekt bovendien de indruk liever helemaal niet te willen regeren. Waarschijnlijk is dat tactisch spel van partijleider Wopke Hoekstra, want christendemocraten die afkerig zijn van macht en mooie baantjes kom je zelden tegen. Maar tot nader order hapt Wopke toch niet echt.

Of neem de constructie waarin de PvdA de plaats inneemt van de ChristenUnie. D66-leider Sigrid Kaag zal daar wel een stuk positiever tegenover staan. Maar PvdA-fractievoorzitter Lilianne Ploumen zegt alleen te willen praten als ook Jesse Klaver van GroenLinks of Lilian Marijnissen van de SP meedoet. En op zoveel links zit VVD-leider Mark Rutte echt niet te wachten. Hoekstra ongetwijfeld ook niet.

Om te pesten – zullen we voorlopig maar aannemen – wierp Rutte maandag de suggestie op tafel om het met de Forum voor Democratie-afsplitsing JA21 te proberen. Kaag reageerde verre van enthousiast, maar een onverbiddelijk ‘njet’ rolde niet van haar lippen. We mogen toch wel ernstig hopen dat D66 never nooit niet in een kabinet zal stappen waarvan ook Enge Eerdmans en trawanten deel uitmaken?

Samenwerken met nieuwkomer Volt dan maar? Die partij heeft drie zetels gehaald en bevindt zich programmatisch niet al te ver van D66. Anderzijds: Volt bestaat voor Haagse begrippen nog maar pas. Zaken doen met een volstrekt nieuwe partij liep in het verleden (2002 LPF, 1971 DS’70)  faliekant verkeerd af. Laat Volt zich eerst maar eens in de Tweede Kamer bewijzen, zou ik zeggen. Het lijkt me nu nog een beetje vroeg voor deze club.

Nee, het terrein overziende schoot mij nog niet meteen een ideaal samenwerkingsverband te binnen. Tot ik opeens dacht: waarom doen Rutte en Kaag het niet gewoon met zijn tweeën? Ja, ik weet wel dat minderheidscoalities in Nederland een grote zeldzaamheid zijn. Na de oorlog is het  maar één keer echt geprobeerd, in 2010 met Rutte I. En dat werd niets. Dus een kabinet dat op onvoldoende zetels kan rekenen in de Tweede Kamer lijkt tot mislukken gedoemd.

Maar misschien valt dat ook wel heel erg mee. Anders dan elf jaar geleden zou een minderheidsregering het nu zonder vaste gedoogpartner kunnen stellen. Immers: Wopke, Lilianne, Jesse en zelfs Lilian durven dat kabinet vermoedelijk toch niet ten val brengen. Zij zijn veel te bang dat de volgende verkiezingen nog dramatischer zullen aflopen dan die van vorige week. Vergeet daarnaast ook de tempowinst niet. Als VVD en D66 het zonder helpers proberen staat er mogelijk al vóór Pasen een nieuwe ministersploeg op het bordes. En mijn inschatting is dat die twee, wellicht zelfs drie jaar blijft zitten. Zou een regulier vier- vijf- of god weet zelfs zespartijenkabinet het langer volhouden?