Waarom een linkse fusiepartij onwenselijk is

In een artikel in de Volkskrant stelt voormalig Europarlementariër Erik Meijer dat nu toch echt het moment is voor een linkse fusiepartij. Dit pleidooi is niet onbekend op links, velen gingen Meijer voor in het bepleiten van een fusie of bundeling van linkse krachten. Het is echter de vraag wat zo’n eenheidsproject zou bijdragen aan de socialistische beweging in Nederland, of waar het momentum voor zo’n partij vandaan moet komen.

Als we kijken naar de Nederlandse politieke context lijkt er immers geen noodzaak te zijn voor een linkse fusiepartij. We kennen geen districtenstelsel, dus er is geen natuurlijke tendens voor partijen om zichzelf te verenigen om verkiezingen te winnen. De context die in Amerika de Democraten en in Engeland Labour heeft voortgebracht mist in ons land.

Tegelijkertijd is er ook geen electorale basis voor een linkse fusiepartij. Kiezersonderzoek wijst uit dat enkel een fusie van GroenLinks en de PvdA een hoger zetelaantal zou kunnen realiseren door kiezers af te snoepen van D66, maar het betrekken van de SP of de PvdD zou juist zetels kosten. De ideologische en politieke diversiteit op links is zo te groot om een politieke fusie “rendabel” of überhaupt realistisch te maken.

In het artikel reduceert Meijer deze diversiteit tot een karikatuur om dit probleem te ontlopen. De SP is hier opeens de “zorgpartij” en GroenLinks de “milieupartij”. Net alsof links enkel opgesplitst is op basis van thematisch sektarisme, zonder enige fundamentele ideologische verschillen.

Als je gaat kijken naar de inhoud van deze verschillende linkse partijen zien we dat deze wel degelijk erg ver van elkaar af staan. Zowel de PvdA als GroenLinks zijn in de praktijk trouwe bondgenoten van de VVD, met steun voor sociaal afbraakbeleid en oorlogspolitiek. Tijdelijke verlinksing om zich electoraal te profileren wordt door deze partijen afgewisseld met “constructieve oppositie”, oftewel het geheel legitimeren of zelfs direct uitvoeren van liberaal beleid in lokale of provinciale coalities.

De SP en de PvdD hebben bestaansrecht precies door het feit dat zij een onverbiddelijke oppositie vertegenwoordigen tegen het neoliberalisme. Elke poging dit af te zwakken door middel van deelname aan lokale coalities of een meer gematigde koers hebben voor deze partijen alleen geresulteerd in verdere politieke irrelevantie.

Een links eenheidsproject van deze vier partijen zal in de praktijk dus enkel resulteren in de politieke en organisatorische vernietiging van zowel de SP als de PvdD, waarbij een groot gedeelte van hun kiezers en leden (terecht) wegloopt naar een nieuw “principieel” alternatief. De uitkomst: verdere verrechtsing en een herhaling van zetten. Zo’n fusie is dus niet alleen onrealistisch in de Nederlandse context, maar gaat ook voorbij aan de daadwerkelijke politieke verschillen op links.

Dit brengt mij dan ook tot mijn fundamentele punt. Waartoe zijn socialisten op aarde? Wij hebben onszelf ten doel gesteld om een ander economisch en politiek systeem te realiseren. Een maatschappij van gelijkwaardigheid en volwaardige democratie, waarin klassenverschillen afgeschaft worden en de arbeiders het voor het zeggen krijgen.

Als men deze aanname serieus neemt, en ik ga ervan uit dat Meijer dat als SP-lid ook doet, dan is het de vraag wat een linkse fusiepartij ons in die strijd oplevert. Immers hebben wij al honderden voorbeelden van linkse regeringscoalities. Chavez in Venezuela, Mitterand in Frankrijk, Syriza in Griekenland en, als je Meijer mag geloven, Joe Biden in de Verenigde Staten.

De simpele vraag die men dan dient te beantwoorden is of deze regeringsformaties ook maar iets hebben opgeleverd voor de socialistische beweging. Een nuchtere analyse van de feiten laat zien dat dit niet het geval is. De onderwerping van socialistische krachten aan een centrumlinkse gooi naar de macht produceert enkel desillusie, verrechtsing en op termijn, jawel, een nieuwe rechtse regering!

Chavez resulteerde in Maduro, die op steeds meer autoritaire wijze economisch naar rechts opschuift. Mitterand en Syriza capituleerden compleet voor het neoliberalisme en werden op termijn vervangen door een rechtse regering. Tot slot heb je Biden die migranten en masse opsluit en de permanente oorlog in het Midden-Oosten hervat.

De foutieve conclusie van Meijer komt mijns inziens niet alleen voort uit het negeren van deze gefaalde regeringsformaties, maar ook uit een puur parlementaire kijk op politiek. Het lijkt er wel op alsof politiek voor Meijer enkel plaatsvindt in het parlement. De enige manier hoe socialistisch links zich effectief kan maken in de strijd voor menselijker beleid is door zich op te werpen als regeringspartner, of zich op te heffen in een linkse fusie.

Dit terwijl politieke veranderingen beïnvloed worden door een veelvoud aan factoren. De kwantitatieve kracht van de buitenparlementaire beweging, de organisatorische grootte van linkse organisaties, de maatschappelijke context en het Overton-venster spelen een belangrijkere rol dan welke regering er aan de macht is.

Voorbeelden om dit te onderbouwen zijn er in overvloed. In Nederland is er bijvoorbeeld de vrijwel universele politieke acceptatie van LHBTI-rechten, afgedwongen ondanks jarenlange conservatieve regeringen. Aan de rechterflank zien wij dat, met uitzondering van een korte LPF-regering en de gedoogconstructie met de PVV, extreemrechts nooit geregeerd heeft maar hun ideeën wel dominant zijn geworden op het gebied van migratie en nationalisme. Kortom, hoezo is regeren de primaire weg voor maatschappelijke verandering?

De oplossing voor socialistisch links ligt niet in het streven naar de opheffing van de SP en ook niet in ideologische verrechtsing om salonfähig te worden voor een regeringscoalitie. Wij moeten een strategie hanteren van revolutionair geduld. Over de lange termijn onze krachten opbouwen en een meerderheid winnen voor onze politiek. Een daadwerkelijk alternatief op de kapitalistische orde realiseren, die zich niet laat inkapselen door het establishment en als tegenpool functioneert voor iedereen die een alternatief zoekt op het bestaande politieke en economische systeem.

Deze weg is lang en kent veel tegenslagen. Het is hierin makkelijker om een korte weg naar maatschappelijke verandering te kiezen. Die van de zoveelste linkse hervormingsregering of eenheidsproject, waarbij men met enig geluk wat rauwe randjes van het kapitalisme weet bij te schaven. Deze strategie zal enkel zand in de ogen strooien van socialisten en leiden tot een herhaling van zetten. Laten we niet eindeloos dezelfde fouten blijven maken en kiezen voor het opbouwen van de socialistische beweging, in plaats van deze te liquideren in een gedoemde fusie.