Waarom de invasie en bezetting van Irak er nog steeds toe doen

Ik was niet geboren als 'activist', ik werd er noodgedwongen één.

Wat drijft mensen er precies toe om zich te verdiepen in een politieke zaak of beweging tegen een oorlog die duizenden kilometers verderop wordt gevoerd, waarbij een land betrokken is dat ze nog nooit hebben bezocht, en een volk, religie en een cultuur waarmee ze geen duidelijke band hebben?

Eén van de meest opmerkelijke en veredelende aspecten van de menselijke conditie is ons vermogen om empathie en mededogen te ervaren en solidariteit te uiten en te tonen met volslagen vreemden. Maar die empathie is natuurlijk groter als er een gemeenschappelijk goed wordt gedeeld. De geschiedenis is bezaaid met voorbeelden hiervan. In het geval van Irak hebben miljoenen mensen over de gehele wereld zich in de aanloop naar de oorlog in 2003 ingespannen om te proberen een einde te maken aan wat zij wisten dat een menselijke catastrofe zou worden, en bleek te zijn, voor het Iraakse volk, wiens enige misdaad was dat ze toevallig in een land woonden dat aan een zee van olie en goud lag.

Ben Affleck deed hier later een boekje over open op de set van 'Surviving Christmas'. Op de set van de film liepen de spanningen schijnbaar hoog op toen de échte wereld binnendrong. Producenten bepaalden dat politiek verboden terrein was als onderwerp van discussie, zo gespannen was de sfeer. In plaats van openlijk de komende oorlog en de politiek erachter te bespreken, begonnen mensen hun mening op de muren van hun badkamers te krabbelen. Binnen enkele dagen waren die bedekt met zowel pro- als anti-oorlogsslogans en -berichten.

In de maande voorafgaand aan dit punt zat ik nog ijverig als tiener tijdens de geschiedenislessen bijna zelf les te geven en stevige debatten te voeren. Hierin werd ik op een 'witte school' door studenten onder het toeziend oog van een Belgische geschiedenislerares van alle kanten tegengesproken. Zij moedigde mij aan, evenals zij deed over Pim Fortuyn en andere relevante onderwerpen. Het leek wel op het Lagerhuis met Marcel van Dam.

Ik dacht altijd dat we een soort mozaïek waren die één collectief vormden, maar niets bleek minder waar. Het was plots een misvormde microkosmos, zo u wil. Een jongen van niet-westerse komaf nam het op tegen jongens uit voornamelijk dorpen in Brabant waar nooit een kleurling noch moslim was gezien.

Uren bestudeerde ik de beelden van Al-Jazeera en het contrast met de Nederlandse media. In de tussenuren kwam ik in de moskee tot rust en bezinning. Mijn Belgische geschiedenislerares liet na haar visie opvallend vaak de idealist in mij aan het woord. Ik was toegewijd om mijn mening met hand en tand te verdedigen en vervolgens in de avond op het voetbalveld stoom af te blazen. Vier keer in de week destijds.

Bijna elk moment van mijn leven stond in het teken van de strijd tegen de oorlog en het neoimperialisme. Hierin werd ik maar door een handjevol vergezeld. Nederland was na 11 september geen mozaïek, noch een geijkte microkosmos, het was een salad bowl met producten die niet samen leken te gaan en steeds verder van elkaar af leken te drijven. 

Maar wat opvallend was, was dat dat niet enkel de Belgische lerares geschiedenis aan mijn kant bleek te staan, maar ook de docenten Maatschappijleer, A&W, CKV, Engels en zelfs Wiskunde. Zij lazen zich in.

Desondanks zal ik nooit de gevoelens van verdriet, woede en verdriet vergeten die mij overweldigden toen het nieuws kwam dat de bommen en raketten op Bagdad begonnen te vallen met behulp van imaginair en clownesk bewijs op 19 maart 2003.

Terug naar de set van de Affleck-film, waarin ik parallellen zag. Mijn mening was niet populair, maar welgemeend. Maar ook ik voelde me vastgeketend. Zodra de oorlog in de klassen voorbij was, sprong ik op mijn fiets en reed onmiddellijk naar mijn computer en hoorde ik alle berichten op de tv van Al-Jazeera. Het was een contrast met wat er in Nederland werd tentoongesteld.

Gedurende een aanzienlijke periode sprak vrijwel niemand thuis. Onze collectieve aandacht was uitsluitend gericht op de uitgezonden beelden van raketuitbarstingen en explosies vanuit Bagdad. Tussen Al-Jazeera en NOS. Tussen de voetbalvelden, moskeeën en school. Tussen licht en lucht. Tussen land, zee en lucht. Ik dacht aan de angst van degenen die op dat moment ineenkrompen onder die raketten en bommen en zich misselijk voelden.

Hoe kon dit in de 21e eeuw gebeuren? Hoe kon men in een zogenaamde democratie zo'n goedkope inval toestaan? Hoe konden deze leiders zo’n schaamteloze oorlog ontketenen tegen een weerloos volk, gebaseerd op halve waarheden en leugens? Uit een peiling van CBS News/New York Times uit januari 2003 bleek dat 63% van de Amerikanen wilde dat president Bush een diplomatieke oplossing zou vinden voor de situatie in Irak, vergeleken met 31% die voorstander was van onmiddellijke militaire interventie. Uit die peiling bleek echter ook dat mits de diplomatie mislukte, de steun voor militaire actie om Saddam Hoessein af te zetten ruim 60 procent bedroeg. Daarnaast was er oppositie vanuit 54 grote landen.

Maar toen bedacht ik me dat de geschiedenis van het Westen bezaaid is met zulke halve waarheden en leugens – vooral de leugen dat men een kracht ten goede in de wereld is, die beschaving, democratie en welvaart verspreidt. De realiteit is dat men precies het tegenovergestelde is en altijd is geweest. 

Bijna elk standbeeld, monument en groot gebouw in elke stad in de VS, Groot-Brittannië en in heel West-Europa druipt waarlijk van het bloed van de miljoenen die zijn uitgebuit, misbruikt, onderdrukt en ontkend onder de moloch van het imperium, het imperialisme en het neo-imperialisme. Kolonialisme dat altijd het masker van de 'menselijke vooruitgang' heeft gedragen. Dit blijft voor mij twintig jaar later de belangrijkste les van Irak en natuurlijk Afghanistan.

Terug op school... Ik werd op mijn 15e voor een dilemma gesteld. Ik zou de volgende dag de keuze qua onderwerp moeten maken voor een profielwerkstuk, wat zou betekenen dat ik een onderwerp moest gaan kiezen. Uiteindelijk was er eigenlijk geen keuze meer.

Er was maar één keuze. Maar als één van de destijds tien moslims op 1750 leerlingen voelde ik me recalcitrant. Ik wist nog dat ik destijds bij een klasgenoot in het dorp kwam en diens vader tegen mij zei: "Waar komde gij eigenlijk vandaan en hoe is de situatie eigenlijk in Egypte nu?"

Dit was tekenend; men wist hét gewoon écht niet. En ik zag in mijzelf de taak als verantwoordelijke om het wél uit te leggen als tiener. Om een ander perspectief te plaatsen. Om over de westerse gruwelen te spreken. Over Guantanamo Bay en iets later Abu Ghraib. Ik was niet geboren als 'activist', ik werd er noodgedwongen één.

Natuurlijk zouden al mijn acties objectief gezien geen enkel verschil maken voor het Iraakse volk of voor de oorlog. Of voor de Afghanen. Desalniettemin zou mijn geweten mij hebben gekweld als ik mijn profielwerkstuk niet had gehouden over de War on Terror. Ik moest van mezelf in een ongehoorde en onwetende wereld.

Ruim twintig jaar later is de erfenis van chaos en bloedbaden, veroorzaakt en gekatalyseerd door de oorlog tegen en bezetting van Irak, algemeen bekend. De levens van miljoenen werden vernietigd. In plaats van Irak te bevrijden, slaagde deze illegale agressieoorlog er alleen maar in om een ​​meedogenloos sektarisch burgerconflict - tussen Soennieten en Shi'ieten - op gang te brengen en te katalyseren, dat culmineerde in de geboorte van ISIS en de snelle verspreiding ervan door de gehele regio. Het was een kwestie van tijd.

Dan zijn er de 179 Britten en 4.586 soldaten die zijn omgekomen tijdens de oorlog en de bezetting, waarbij ouders, broers en zussen, echtgenotes en geliefden achterblijven die voor altijd met de pijn van hun verlies te maken hebben. Wat de kosten voor de Britse en Amerikaanse belastingbetaler betreft: dit was op zichzelf een misdaad, die een monsterlijke som geld vormde ter financiering van wat een monsterlijke en catastrofale poging bleek te zijn om de regio opnieuw vorm te geven naar het beeld van Washington. De eeuwige projectie van het Westen op de rest. The American Nightmare.

Uiteindelijk ontketenden de rijkste landen ter wereld gezamenlijk in 2003 een oorlog om olie tegen één van de armste landen. Degenen die verantwoordelijk zijn voor deze misdaad blijven op vrije voeten. Dit maakt, hoe dan ook, woorden en het concept van de westerse beschaving zinloos.

Wat voor verschil maakt het voor de doden, de wezen en de daklozen, of de waanzinnige vernietiging wordt bewerkstelligd onder de naam van totalitarisme of in de heilige naam van vrijheid of democratie? We moeten eerlijk tegen onszelf durven te zijn; de westerse kruistocht en imperialisme hebben nooit stilgelegen...