Waarom het basisinkomen oneerlijk is

Maandag 13 november zag ik Antoinette Hertsenberg en Annemarie van Gaal bij Pauw pleiten  voor een basisinkomen voor ouderen. Het lijkt een sympathiek idee want de kans dat een oudere werkeloze weer aan het werk komt is volgens Hertsenberg slechts 3%. Het lijkt dus zinloos om deze groep nog te belasten met een strenge sollicitatieplicht en restricties voor het doen van vrijwilligerswerk.

Schrijnende situaties ontstaan ook wanneer senioren na afloop van hun ww-uitkering worden gedwongen om hun vrijwel afgeloste koopwoning te verkopen. Want pas als het vermogen “opgegeten’ is kunnen zij bijstand aanvragen. Ook als dit vermogen in stenen zit. Ik ben het met Hertsenberg eens dat dit ongewenst is. Er is immers een groot tekort aan sociale huurwoningen dus waarom zou je de wachtlijst willen vergroten terwijl deze mensen al een woning hebben? Bovendien zullen de maandlasten van een sociale huurwoning hoger zijn dan de lasten van een bijna afgeloste koopwoning. Er zal dus ook een beroep gedaan moeten worden op de huurtoeslag. Dat leidt weer tot extra kosten voor de overheid. Het verplicht verkopen van je afgeloste huis is om meerdere redenen ongewenst.

Om situaties zoals deze te voorkomen wil Hertsenberg de politiek vragen om een proef te starten met het verstrekken van een basisinkomen voor ouderen. Iedere oudere krijgt een inkomen en er is geen gedoe meer met ingewikkelde aanvragen of een ondoorzichtig systeem van allerlei toeslagen. Haar verzoek kreeg meer dan 100.000 steunbetuigingen en de petitie is inmiddels aangeboden aan de Tweede Kamer. Haar tafelgenoot Van Gaal rekende voor dat een basisinkomen van 1000 euro per maand voor iedereen vanaf 60 jaar financieel haalbaar is. De extra lasten kunnen worden opgebracht door de besparing die ontstaat door de afschaffing van de AOW en allerlei toeslagen.

Het lijkt een plausibel verhaal maar in de uitwerking is deze vorm van het basisinkomen niet bepaald eerlijk. Vooral het afschaffen van huur- en zorgtoeslagen leidt tot ongelijkheid. Op dit moment ontvangt een alleenstaande AOW’er of bijstandsgerechtigde met een huur van € 590 ongeveer 400 euro aan huur- en zorgtoeslag. Hij of zij zal er met een basisinkomen in deze vorm dus al gauw honderden euro’s per maand op achteruit gaan. Daar staat dan tegenover dat de bankdirecteur met een inkomen van drie ton er 1000 euro per maand bij krijgt. Het basisinkomen voor de groep die het niet nodig heeft wordt dus (deels) opgebracht door de groep alleenstaanden die afhankelijk is van zorg- en huurtoeslag.

De invoering van een basisinkomen in deze opzet is dus niet veel meer dan een extraatje voor de rijken en een aderlating voor de toch al kwetsbare groep alleenstaande ouderen. Dat Hertsenberg en van Gaal aandacht vragen voor de problemen die zij schetsen is heel legitiem. Deze problemen vragen inderdaad om een stevige aanpak maar het basisinkomen is niet de alomvattende oplossing. Een stevige herziening van de huidige regels en voorwaarden van het sociale stelsel is dat wel. Alleen spreekt een dergelijk voorstel waarschijnlijk minder tot de verbeelding.