Waarom achter Khadija Arib aan als er zo veel meer niet deugt?

Het is verbijsterend en weinig verheffend hoe nu ineens tout le monde et son père uit de school klapt, alle égards en discretie aan de laars lappend. Hoe iedereen leegloopt met oud gif, oude rekeningen, sappige anekdotes en nare herinneringen. Hoe al het vuil en rancune dat een ieder nog ergens in een laatje had liggen, langs wegen die zich daarvoor niet zouden moeten lenen (kranten, radio en tv), de straten op klotst. Het is een vorm van infotainment, bijltjesdag en volksgericht ineen. Schokkend. 

Als er in de periode 2016-2021 inderdaad klachten zijn geweest over het functioneren (optreden, bejegening) van Kamervoorzitter Arib als werkgever-opdrachtgever van haar ambtenarenapparaat, dan had dat ten tijde relevant – dus in de periode 2016-2021 (waarin haar benoeming overigens met daverend applaus is verlengd!) en niet pas anderhalf jaar na haar aftreden als Kamervoorzitter – intern met haar besproken moeten worden. Binnenskamers, zoals elk bedrijf of overheidsinstantie dat doet. In een ouderwets functioneringsgesprek of hoe je dat op dat niveau wilt noemen. 

Wat ook opvalt, is hoe weinig benul de verantwoordelijken in dit drama hebben van het recht en de rechtsregels waarmee zijzelf of hun voorgangers hebben ingestemd. Zo sprak een voormalig politiek adviseur op de radio. Ze had relevante kritische noten, waar de journalist haar helaas op terugfloot. Nee, dat hoorde je niet te zeggen (zoals je zoveel niet mag zeggen tegenwoordig). Maar haar kennis van het klachtrecht was zero. En die van de journalist ook. Nee, dat ‘grensoverschrijdend gedrag’, dat moest nodig scherper gedefinieerd worden, vonden ze eenstemmig. Waarom? 

‘Grensoverschrijdend gedrag’ bekt wel lekker. En iedereen begint gelijk te knikken. Maar elk individu verstaat er iets anders onder. We hebben bovendien geen nieuw begrip nodig. Het is er allemaal al. Neem hoofdstuk 9 van de Algemene wet bestuursrecht (klachtrecht) of de stapels jurisprudentie over wat wel en wat niet klachtwaardig is. Allemaal concrete casus, omschrijvingen, nuanceringen, aanvullingen. Waarom zouden we anno 2022 in Nederland het wiel opnieuw uitvinden? Er is wel wat beters te doen. De wereld staat in de fik, ook letterlijk – hand aan de ploeg! Los daarvan: het is er al. Dat is alleen vergeten, zoals zoveel. 

Dat geldt ook voor de integriteitsregels, het besef van het belang en de noodzaak ervan, gewoon ouderwets integer gedrag, het broodnodige fingerspitzengefühl (instinct) om aan te voelen wat wel kan en wat niet meer, en daarnaar kunnen (en willen) handelen. Het is vreselijk om te zeggen maar niet alleen die bestuurder op Bonaire die nu het koraal verziekt met illegale vakantieparken (zie FTM), maar ook veel bestuurders, politici en anderen in Nederland hebben geen idee. Schokkend.

Blader eens in de boekjes, zou ik vanuit mijn vak adviseren, gratis. Al die handboeken integriteit die in de jaren '90 – na de gevleugelde uitspraak van PvdA-politica Ien Dales “Een beetje integer bestaat niet” – zo vlijtig en ambitieus door ambtenaren en adviesbureaus zijn opgetekend. Ieder departement, provinciehuis en gemeente had zijn eigen handboek. Wie weet, zijn ze nog niet allemaal bij het grof vuil gezet of bij de eerstvolgende ICT-update uit de systemen verdwenen. 

Lees ze. Razend interessant. En beoordeel dan zelfstandig en onafhankelijk, zonder achter de troepen en de trom aan te lopen – aan de hand van die ‘oude’ integriteitsregels met hun eeuwigheidswaarde – hoe het in deze kwestie is gelopen en nog zal lopen. 

Het is onder de maat. Hoogst schadelijk. Rampzalig. Voor Khadija Arib, de Tweede Kamer, (het aanzien van) de politiek, de rechtsstaat, het vertrouwen van de burgers en uiteindelijk de democratie. Dat zal niet alleen de huidige Kamervoorzitter Vera Bergkamp mogelijk opbreken, maar ons allemaal. Wat een niveau.

Overigens ben ik van mening dat – mocht er ondanks het ontslag van Khadija Arib toch op enig moment besloten worden tot het 'onafhankelijk extern onderzoek' dat de landsadvocaat heeft geadviseerd – die landsadvocaat daarin geen enkele rol mag vervullen. Anders gaat het te veel lijken op die welbekende slogan: ‘wc-eend adviseert wc-eend.’ Dat is niet integer en dient de rechtsstaat niet.