Waar komt toch die angst voor de wolf vandaan?

Op 6 oktober kopte NRC : ‘De wolf is écht terug in Nederland’. Dat klonk voor mij als positief nieuws, maar toen las ik de subkop. ‘Is daarvoor „maatschappelijk draagvlak”?’ Draagvlak? Waarvoor, de natuur? We hebben het hier niet over een kippenschuur ofzo. Blijkbaar mag in Nederland de natuur niet eens meer haar ding doen zonder een inspraakavond.

Dit zette me aan het denken. Eerst, wat is de situatie? Op dit moment leven er twee individuele wolven en een roedel in Nederland. Volgend jaar kan dat uitgroeien tot drie roedels, en volgens experts is er in Nederland ruimte voor tot wel achttien roedels zonder al te veel problemen. Veel mensen lijken echter nu al bang te zijn voor de opkomst van de wolf. De consensus lijkt vooral aan een van twee kanten te liggen: de wolf is helemaal niet welkom, of de wolf is alleen welkom als die de mensen op geen enkele manier in de weg zit (zonder toelichting van wat dat precies inhoudt). Maar is dat gevaar van wolven nou echt zo groot?

Laten we kijken naar de grootste bezwaren. Dat zijn er twee: veiligheid van mensen en veiligheid van vee. De cijfers uit Nederland kennen we wel, maar hier zijn dan ook nog niet zoveel wolven. Laten we daarom eens kijken naar de cijfers van het land waar veel wolven in Nederland vandaan komen: Duitsland. Daar leven op dit moment ongeveer 128 wolvenroedels. Dus hoe staat het daar met het wolvengeweld?

Aanvallen op mensen Veiligheid van mensen kunnen we kort over zijn: dat risico is verwaarloosbaar klein. Wolven zijn enorm schuwe dieren, zeker tegenover mensen. Een wolf valt praktisch nooit een mens aan. Het Duitse documentatie- en adviescentrum over wolven DBBW schrijft dat van de enorm kleine hoeveelheid aanvallen van wolven op mensen in de afgelopen decennia, de meeste veroorzaakt werden door hondsdolheid: een ziekte die sinds 2008 niet meer onder Duitse wolven voorkomt.

In Duitsland is geen enkel geval bekend van een wolf die agressief werd tegen een mens, laat staan dat een wolf een mens aanvalt of doodt. Letterlijk niet één bekend geval. Het DBBW rapporteert er niet eens over omdat het zo weinig voorkomt. De kans is een flink stuk groter dat je door de bliksem wordt getroffen – dat overkomt in Duitsland zo’n 250 mensen per jaar.

Aanvallen op vee Het vee dan, hoe doen die het? Laten we nog eens gluren bij het DBBW. In 2019 zijn in heel Duitsland ongeveer 2900 veedieren , voornamelijk schapen en geiten, gewond geraakt of gedood door het toedoen van wolven. Dat aantal lijkt in de afgelopen jaren ook toe te nemen. Dat klinkt als best veel, maar hoeveel is dat nou echt? Daarvoor kijken we bij Destatis (het Duitse CBS) hoeveel veedieren er in totaal zijn in Duitsland. Eind 2020 werden er in Duitsland een krappe 1,5 miljoen schapen gehouden. Tel het aantal runderen en varkens daar bij op en je komt uit op ruim 37 miljoen dieren – en dan tel ik geiten en de ruim 600 miljoen leg- en slachtkippen nog niet eens mee.

2900 dode dieren door wolven stelt dus echt niets voor. Tuurlijk is het vervelend als jij net die ene boer bent die getroffen wordt, maar daarom bieden de meeste Duitse deelstaten subsidies aan voor maatregelen om wolven buiten je terrein te houden en verdere compensatie als jouw dieren toch getroffen worden. Dat tweede geldt in Nederland overigens ook.

Saillant detail trouwens: Duitsland betaalde in 2019 ongeveer twintig keer zoveel geld aan subsidies voor beschermingsmaatregelen als aan daadwerkelijke compensatie voor gedode dieren, puur en alleen om het draagvlak voor wolfbehoud te vergroten.

De bron van de angst Aan de realistische gevaren en schade ligt het dus niet. Waar ligt dan het probleem? Een groot deel ligt denk ik in het idee. Wolven zijn net als haaien: realistisch gezien zul je nooit last van ze hebben, maar door alle sprookjes en films hebben we toch het idee dat ze heel gevaarlijk zijn. Net zoals elke haai de haai uit Jaws is, denken we bij wolven gelijk aan agressieve en bloeddorstige roofdieren die ons koelbloedig verscheuren. Het feit dat leven met wolven in de natuur voor de meeste mensen in Nederland onbekend terrein is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld met vossen, maakt dat effect alleen maar erger.

Maar ik denk dat er nog een tweede reden is waarom mensen zo huiverig zijn voor de terugkeer van de wolf: het verlies van controle. De mens is eraan gewend geraakt dat de wereld naar hen buigt. Wij richten de wereld en de natuur in zoals wij dat willen. De wolf is een plotselinge nieuwe factor waar wij als mensen rekening mee moeten houden. We zijn er niet aan gewend en we hebben er geen grip op. Dat maakt ons nerveus, en daarom schieten we in een schrikreactie die ons vertelt dat we het mogelijke risico zoveel mogelijk moeten inperken.

De natuur Een menselijke reactie misschien, maar het is typerend voor hoe wij in Nederland over de natuur denken. Het mag prima bestaan, zolang het ons maar niet in de weg zit. Een wandeling over de Veluwe en kijken naar reeën is leuk, maar zodra de natuur iets doet dat ons niet bevalt moet het ruim baan maken. En dan zit de wolf ons in Nederland nog niet eens echt in de weg.

Zo werkt het niet. We kunnen niet altijd maar cherrypicken welke stukjes van de natuur we er wel en niet bij willen hebben. We moeten ons gaan beseffen dat de natuur ons niet toebehoort, maar dat de mens onderdeel is van de natuur. Het is geen tuin waar we mee kunnen doen wat we willen. Als de wolf geen enkel reëel gevaar vormt voor ons, waarom zou die dan niet naast ons mogen leven?

De natuur is een kwetsbare balans tussen alles wat leeft – mensen én dieren. Die balans is ook belangrijk voor ons. Kijk alleen al naar de problemen die we nu al hebben vanwege biodiversiteitsverlies. Wie weet, de komst van de wolf kan juist ook heel nuttig zijn. Misschien kan het wel helpen balans te brengen in de Oostvaardersplassen bijvoorbeeld.

Wat mij betreft is de wolf welkom, maar eigenlijk zou “draagvlak” hier niets uit moeten maken. Wolven vormen voor ons geen gevaar of bedreiging, dus waarom zouden ze hier niet mogen leven? Zolang je ze niet gaat lokken met stukjes vlees zal er vrijwel zeker niets gebeuren, behalve dat je ze ‘s nachts op de Veluwe misschien heel in de verte naar de maan zal horen huilen.