Waar kan de Nederlandse vogel nog veilig broeden?

Bloemrijke akkerranden zijn ooit in het leven geroepen om vogels te redden. De aanpak zou niet werken, zo blijkt uit recent onderzoek. De akkerranden leveren weliswaar meer insecten op zodat vogels meer te eten hebben, maar de vogels broeden er niet. De oplossing is te vinden in de biologische landbouw en agrarisch natuurbeheer dat daadwerkelijk effect heeft.

De afgelopen 60 jaar is de landbouw sterk geïntensiveerd. Dat leidde tot een flink hogere productopbrengst, maar tegelijkertijd tot een enorm verlies aan biodiversiteit. Om verder verlies hiervan tegen te gaan is het zogeheten agrarisch natuurbeheer in het leven geroepen. Onderdeel daarvan zijn bloemrijke randen rond de akkers. Plaatsen waar vogels insecten kunnen eten en nesten kunnen bouwen.

Chemische bestrijdingsmiddelen Marije Kuiper heeft in haar onderzoek  The value of field margins for farmlandbirds , gekeken of de doelstellingen van dat agrarisch natuurbeheer rondom de bloemrijke akkerranden wel worden gehaald. Het antwoord is wat ik als boswachter had verwacht. In Drenthe heb ik talloze akkers gezien die met bloemranden zijn ingezaaid. Vaak met bloembollen zoals de lelies. In dergelijke teelten is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen bijzonder hoog en vaak omstreden. Marije Kuiper constateert terecht dat er wel meer insecten op de bloemrijke akkerranden voorkomen, maar er geen positief effect is op het broedsucces van vogels.

Ik miste in dit onderzoek het belangrijke aspect van de kwaliteit van insecten. Door de chemische belasting van de hedendaagse landbouw, kan het haast niet anders dan dat dit insecten negatief beïnvloedt. Ook de vogels, zoals bijvoorbeeld de veldleeuwerik, herkennen chemische stoffen. Deze vogel komt van origine uit het agrarisch gebied en komt nu alleen nog maar voor in natuurgebieden. Het is een bodembroeder en sinds de jaren ’60 met 96 procent afgenomen. Deze vogels zoeken wel naar voedsel in de bloemrijke akkerranden, maar broeden er niet. Hun broedplaatsen lagen vroeger binnen landbouwpercelen dan aan de randen. Maar door het hoge gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen mijden ze die.

Natuurbraak Er zijn dus duidelijk aanvullende maatregelen nodig waardoor broedvogels ook plek vinden om te broeden en daarna hun jongen groot te kunnen brengen. Uitwijken naar grasland? Dat kan helaas ook niet. De maaiintensiteit is daarvoor veel te hoog. Oplossingen liggen meer in natuurbraak (het braak leggen van bepaalde stukken grond waarin verschillende grassoorten kunnen groeien) of de teelt van luzerne, een eiwitrijk akkerbouwgewas. Daar vinden de vogels broedplaatsen en rust om hun kroost groot te brengen.

Ik hoop dat naast een effectief agrarisch natuurbeheer de opmars van de biologische landbouw redding kan bieden aan de vogels. Daar liggen momenteel de grootste kansen voor herstel van onze leefomgeving. Biologische geteelde gewassen zijn vrij van chemische belasting. Uit eerdere onderzoeken is al gebleken dat bij biologische landbouwbedrijven 25 procent meer broedvogels voorkomen. Uit de laatste exportcijfers blijkt de biologische landbouw 8 procent meer producten te hebben afgezet in het buitenland. Albert Heijn maakte onlangs bekend het assortiment met 120 biologische producten uit te breiden. Ook boerenorganisatie LTO heeft aangegeven werk te gaan maken van verdere reducties van chemische gewasbeschermingsmiddelen in hun nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst. Al met al hoopvolle uitkomsten, die ertoe bijdragen dat we voldoende voedsel blijven produceren, maar wel met veel meer oog op de kwaliteit van onze leefomgeving.