Waar ik aan dacht toen ik de A12 blokkeerde

Eigenlijk was ik van plan zaterdag alleen naar de supportdemo van de A12 blokkade te gaan maar die was door VVD-burgemeester Van Zanen zo ver van de snelweg geplaatst dat ik er niet eens op tijd achterkwam waar die was.

Ik liet me van het Centraal Station in Den Haag meevoeren met de stroom klimaatrebellen richting de snelweg. We liepen langs het Malieveld over een karrenspoor, in de schaduw van de bomen aan weerszijden. Op de een of andere manier moest ik denken aan Novecento, de epische film over de strijd van Italiaanse arbeiders tegen het rücksichtslose kapitalisme. Het lommer, de warmte, de kleurrijke vlaggen, de zingende groepjes. En natuurlijk de oneerlijke krachtmeting. De weerloze, kwetsbare demonstranten tegenover het machtige overheidsapparaat dat meer ten dienste staat van de industriëlen dan van de burgers en samenleving.

Toen ik twintig was maakte die film grote indruk, al sluit ik niet uit dat ik het nu een seksistisch monster zou vinden. Tijden veranderen, opvattingen gelukkig ook. Daarom was iedereen hier vandaag, om de oude tijden te vervangen en te voorkomen dat de toekomst geschiedenis wordt.

Verderop, bij de snelweg, was er de politie. Op oorlogssterkte. De rijbanen de stad in stonden vol met voor het stoplicht wachtende auto’s. Iedere dag blokkeren auto’s de snelweg, realiseerde ik me ineens. Er zijn zelfs speciale nieuwsdiensten voor. 13 kilometer file op de A12. Is dat blokkeren? Natuurlijk. Je staat immers alleen maar in de file vanwege alle andere auto’s die je tegenhouden omdat ze ook naar huis willen. Als je niet samen optrekt en alleen aan jezelf denkt, loop je elkaar vanzelf voor de voeten.

Maar goed, dit was niet het moment voor dergelijke bespiegelingen. Een verkeersregelaar zette pionnen neer. De A12 werd afgesloten door de autoriteiten. Logisch natuurlijk maar het blijft toch vreemd want vervolgens zouden de toegestroomde demonstranten met geweld verwijderd worden.

Daar kwamen de eerste rebellen al aan. Het werden er snel steeds meer. Ze stroomden de weg op, scandeerden leuzen voor de redding van het klimaat. Er wordt in de media vaak met enig ontzag gesproken over trekkers die niemand tegen kan houden maar dat geldt ook voor een tsunami aan activisten als deze. Goed georganiseerd, vastberaden en vooral niet te stoppen.

De A12 werd ingenomen als een festivalterrein. Mensen liepen rond, gingen zitten, dansten, maakten muziek. Ik stond ertussen en werd zonder dat het de bedoeling was onderdeel van de blokkade, ook al ging ik niet zitten. Ik moest denken aan participerende journalistiek, ooit gewoon een werkwijze maar dat is nu slechts toegestaan aan journalisten als het gaat om bijvoorbeeld consumeren. Stuk over je iPhone of favoriete influencer? Geen probleem. Meedoen met een klimaatactie? O la la!

Je kunt natuurlijk een discussies over de noodzakelijkheid van neutraliteit houden, al komen die betogen op mij vaak wat potsierlijk over. Neutraal zijn is iets te vaak een verhullende term voor het instandhouden van de status quo. Al ben ik geen activist. Als de politie zegt dat ik weg moet gaan, zal ik dat hoogstwaarschijnlijk doen. De vraag is alleen of ik het snel genoeg doe naar hun zin. Fairness, het Engelse begrip dat zowel eerlijkheid als rechtvaardigheid omvat, vind ik een betere journalistieke leidraad. Dan zie je ook dat de blokkade een ongelijke strijd is. Veel mensen lijken het nu vanzelfsprekend te vinden dat de overheid geweld gebruikt tegen klimaatactivisten. In de toekomst zal daar zeker anders over gedacht worden.

En toen begon het wachten op het politieoptreden. De autoriteiten hadden natuurlijk ook achterover kunnen leunen om het uithoudingsvermogen van de activisten te testen. Gewoon wachten tot ze het opgeven. Dan konden alle agenten ondertussen belangrijkere dingen doen. De burgemeester doet wel alsof de stad door een ramp wordt getroffen maar dat is aanstellerij. Vorig jaar nog werd dezelfde weg 5 maanden(!) afgesloten wegens werkzaamheden. Je kunt de demonstratie ook zo zien: noodzakelijk klimaatonderhoud.

Nog beter is het natuurlijk om de politiek er op aan te spreken. De politiebonden klagen daar ook over. Terwijl de eerste de beste malloot die een geel hesje aantrok meteen in het Torentje werd ontvangen, verstoppen verantwoordelijke politici zich nu voor de klimaatactivisten. Rob Jetten liet zich zaterdag overigens voor het eerst zien bij de supportdemo waar hij volgens mediaberichten in gesprek ging met demonstranten. Actievoeren helpt. Verkiezingstijd wellicht ook.

De zon scheen fel, het asfalt werd gloeiend heet. Het rook overal naar zonnebrandcreme. Veel demonstranten schuilden in de schaduw van de bomen. In de zinderende hitte bleef een vrouw in bikini vastberaden op het asfalt zitten. ‘Ik ben vastgelijmd’ stond met viltstift op haar borst geschreven. Onderschat niet de gedrevenheid van deze mensen.

Soms hield het zingen en scanderen op en heerste er plots een magische stilte. De demonstranten verspreiden op dat soort momenten ook berichten over de honderden meters lange blokkade door boodschappen aan elkaar na te roepen. In stromen van woorden echoden de mededelingen door de massa.

“De arrestanten worden niet verwerkt.”
“De arrestanten worden niet verwerkt.”
“De arrestanten worden niet verwerkt.”

“Iedereen wordt meteen weer vrijgelaten.”
“Iedereen wordt meteen weer vrijgelaten." 
“Iedereen wordt meteen weer vrijgelaten,” klonk het nadat de massa-arrestaties waren begonnen. 

Dat ouderwetse mondeling doorroepen van berichten heeft iets moois, zeker in een tijd waarin iedereen gewend is om naar een scherm te kijken als communicatievorm. Het is een belangrijk aspect van fysieke acties, mensen worden samengebracht, er ontstaan nieuwe contacten en netwerken. De manier waarop XR deze acties organiseert, met trainingen en buddy-systemen versterkt dat nog eens. Tal van activisten hebben taken. Zo zijn er mensen die letten op het welzijn van de deelnemers en zamelen anderen afval in zodat er niks op de grond wordt gegooid of achterblijft. Het leidt tot veel contact met elkaar.

De acties creëren zo opnieuw een sociale textuur die in de afgelopen decennia aan stukken is gescheurd door allerlei ontwikkelingen. Een dergelijk weefsel heb je nodig als je wilt dat verandering verder gaat dan een stembusoverwinning. Er wordt wel gezegd dat er de afgelopen decennia een cultuuroorlog heeft gewoed die de linkse beweging kapot heeft gemaakt. Ik geloof daar niet zo in. Ik denk wel dat het eerder funest is dat de strijd uitgevochten wordt vanuit de eenpersoonsbunkers van sociale media.

Om twee uur werden de waterkanonnen in stelling gebracht, uit de luidspreker op een politiebusje klonk de bekende dreiging van “geweld kan worden gebruikt” en even later begon het grote natspuiten. Ik liep naar voren, maakte wat foto’s en voelde het porren en duwen van agenten als ik langs hen liep. Ook als ontruimingen rustig ogen kan het er hard aan toegaan. Knijpen zie je niet maar voel je wel.

Het afvoeren startte. Activisten werden op losgetrokken, op rolbrancards gelegd en naar bussen gereden. Je zou denken dat het humanitair is maar ik vermoed dat het om de beelden gaat. De foto’s van weerloze activisten die door vier agenten worden weggesleurd zijn geen fijne pr voor de autoriteiten. In de bussen waar de arrestanten in werden afgevoerd klonk keiharde muziek, een bekende marteltechniek die niet in beeld kan worden gevangen.

Het zag er misschien allemaal gezellig uit maar vergis je niet. Op beelden van XR zag ik later dat er geweld werd gebruikt tegen de demonstranten, onder wie veel minderjarigen. Dat maakt de actie nog moediger. De activisten weten dat ze het onderspit gaan delven maar toch doen ze het. Hun inzet is winnen op de lange termijn en die tegelijkertijd zo kort mogelijk maken.

Tegen het einde van de middag liep ik terug naar het station. Het bericht kwam binnen dat de blokkade helemaal door de politie was verwijderd en het verkeer weer over de A12 raasde.

2400 activisten waren opgepakt. Ze worden niet vervolgd maar de geschiedenis zal hen toch vrijspreken.