Waar blijft het inhoudelijke debat over ‘Een nieuw sociaal contract’ van Omtzigt?

Het CDA staat aan de vooravond van een bij voorbaat door velen historisch genoemde bijeenkomst. Op het partijcongres van 11 september discussiëren en besluiten CDA-leden met elkaar over 31 verschillende inhoudelijk resoluties. Drie verschillende rapporten worden door CDA’ers besproken; het evaluatierapport van de commissie-Spies , het rapport over governance van de Taskforce-Van Rooy en het inhoudelijke c.q. ideologische rapport van Van Zwol.

De meeste leden kijken echter vooral uit naar de speech van politiek leider Hoekstra. Gaat Hoekstra kritische leden inhoudelijk én als leider overtuigen? Maar de naam die het meest over de christendemocratische tong zal rollen, is niet Hoekstra, niet Spies, niet Van Rooy, niet Van Zwol en ook niet die van interim-partijvoorzitter Van Rij. Het partijcongres gaat in essentie ook over Pieter Omtzigt. Het Kamerlid dat om niet-inhoudelijke redenen zijn CDA-lidmaatschap heeft beëindigd. Het waren de interne omgangsvormen en uiteindelijk de commotie over zijn uitgelekte notitie die hem deden besluiten te stoppen als CDA’er. Maar ondertussen blijft het CDA zijn inhoudelijke agenda, zoals verwoord in zijn bestseller ‘ Een nieuw sociaal contract ’, in alle opzichten omarmen. Dat gebeurt echter zonder intern, inhoudelijk debat daarover. En daarmee dreigt deze omarming vooral een strategische zet en minder een intrinsiek gemotiveerde keuze te zijn.

Inmiddels is het in februari gepubliceerde ‘Een nieuw sociaal contract’ alweer toe aan de negende druk. Een ongekend succes voor een politiek boek. En niet geheel ten onrechte. Het boek is, mede dankzij de bijdrage van Welmoed Vlieger, bijzonder aangenaam geschreven, inhoudelijk inspirerend, overtuigend en bovendien buitengewoon actueel. Terwijl politiek Den Haag volkomen klem zit binnen haar eigen ziekelijke bestuurscultuur en Nederlanders langer dan ooit op een nieuw kabinet moeten wachten, schetst Omtzigt een alternatief voor diezelfde cultuur. Een aantal elementen daarvan neemt Van Zwol namens het Wetenschappelijk Instituut van het CDA over in zijn op 6 september jl. gepubliceerde verslag. Een verslag dat moet leiden tot een reeks van discussies tussen CDA-leden tussen 11 september en 11 december 2021.

Ondertussen is Omtzigt zich actief als zelfstandig Kamerlid aan het voorbereiden op zijn rentree in de Kamer na zijn ziekteverlof van de afgelopen maanden. Op 17 september vertelt hij in De Balie uitgebreid over zijn politieke plannen. Dat kan leiden tot een politieke beweging met de potentie een serieuze concurrent voor het CDA te worden.

Wat in de afgelopen chaotische politieke maanden echter nog maar beperkt is gebeurd, is het inhoudelijk bediscussiëren van Omtzigt’s boek. De oppervlakkige en strategische reflecties overheersen, maar je kunt Omtzigt niet meer beledigen dan door zijn ideeën klakkeloos en zonder enig debat over te nemen. Een scherpgeestige denker als hij wil, denk ik, juist een inhoudelijke discussie waarna mensen – en zeker CDA’ers – intrinsiek gemotiveerd en overtuigd hun politieke en maatschappelijke werk verlicht en geïnspireerd kunnen vervolgen. Graag lever ik een bijdrage aan dat debat, want op tien punten heb ik de nodige kanttekeningen bij Een nieuw sociaal contract , namelijk:

Voor sommige CDA’ers lijkt Pieter Omtzigt haast een heilige die moet worden verheerlijkt. Omtzigt is gewoon een mens van vlees en bloed, doch met een christendemocratisch hart van goud en een briljante geest. Maar net als alle stervelingen is ook hij niet onfeilbaar. Desondanks gaat zijn boek er bij de nodige CDA’ers kritiekloos in als Gods Woord dat bij een ouderling. Uit respect voor Omtzigt bepleit ik juist een inhoudelijke discussie over zijn ideeën, zodat het CDA zelf na afloop van deze discussie, bijvoorbeeld op 11 december, tot verrijkte ideeën kan komen ter verbetering van het openbaar bestuur en de bestuurscultuur. Want dat is broodnodig.