Het motto van VVD-ledier Mark Rutte – ‘minder regels’ – pakt anders uit dan gedacht. Het leek oorspronkelijk te gaan om het terugdringen van bureaucratie en betutteling maar de partij vult het motto steeds meer op een alternatieve manier in: trek je niks aan van de regels.
In een afscheidsinterview over zijn interim-burgemeesterschap in Amsterdam zegt Jozias van Aartsen, zelf voormalig VVD-leider en -fractievoorzitter, tegen het AD dat hij zich zorgen maakt : “over de richting waarin de VVD kennelijk opgaat, dat er minder belangstelling is voor de rechtsstaat en regels, en dat je vanwege gevoelens in de samenleving die opstelling kiest.”
Met ‘die opstelling’ doelt hij op kritiek van VVD-Kamerleden die eisten dat Van Aartsen een door uitgeprocedeerde asielzoekers gekraakt pand met geweld moest laten ontruimen.
"“De regels worden toegepast, er ligt een politieke wens van de gemeenteraad, er zijn richtlijnen van het OM, en het college zegt: we ontruimen niet voor leegstand. Die lijn volg ik. Dan is het heel vervelend als dat vanuit de VVD niet begrepen wordt. Tuurlijk moeten mensen zonder verblijfsvergunning terug naar hun veilige land, maar steden zétten geen mensen uit. Dat is een taak van de nationale overheid. Maar goed: dan krijgt Van Aartsen weer de bui over zich heen. Denk even na! En dan de fractieleider Klaas Dijkhoff die iets zegt in de trant van: die Van Aartsen zijn we toch snel kwijt. Dat past een fractievoorzitter niet.”"
Van Aartsen ziet een zelfde minachting voor de regels bij de benadering van salafisten. Van Aartsen moet zelf niets hebben van religieus fundamentalisme maar godsdienstvrijheid is een grondwettelijk recht. De overheid moet zich niet bemoeien met wat er binnen die gemeenschappen gebeurt, zo lang de wet niet wordt overtreden.
"“Er is een grote groep moslims die zich keurig gedraagt. Daar zitten ook orthodoxe aanhangers bij. Als je continu tegen hen zegt: ‘jullie deugen niet’, dan werkt dat ontwrichtend. En daar moet ook mijn partij eens goed over nadenken: er is een groep moslims die een goede bijdrage levert, en zij vormen voor een belangrijk deel de nieuwe middengroep van Nederland. Als je dan alleen maar het verhaal houdt wat de VVD tot dusver doet, zo van ‘het is een gevaar, denk erom, u zult zich gedragen’, dan leidt dat tot afstand. Dat is buigen voor een simplistisch gevoel. Eigenlijk zou de VVD eens moeten nagaan hoe Thorbecke dat deed in de negentiende eeuw met de katholieken.”"
Van Aartsen herinnert hoe de liberale aartsvader in de 19e eeuw opkwam voor de rechten van de achtergestelde katholieken in het land. De protestanten zagen hen als een vijfde colonne die trouw was aan Rome in plaats van het koninkrijk en wilden allerlei beperkende maatregelen opleggen. Thorbecke trok zich daar niets van aan, respecteerde hun rechten en werkte aan de emancipatie van dat volksdeel. “Laat onze partij, de fractie, ja ook Mark Rutte, daar eens over nadenken.”
Van Aartsen ligt vaak onder vuur van conservatieve en uiterst rechtse stromingen omdat hij vasthoudt aan liberale principes.
Ook aan AT5 gaf hij een afscheidsinterview. Daarin stelt hij onder meer dat de nieuwe linkse coalitie – door Mark Rutte zo verguisd – een aanzienlijk beter team is dan de vorige waar de VVD deel van uit maakte:
"De oud-burgemeester van Den Haag is tevreden met het nieuwe college van GroenLinks, D66, PvdA en SP. Volgens hem is het meer een ‘team’ dan het vorige college van D66, VVD en SP. ‘Ik had echt het idee dat ze iets te weinig met elkaar gewoon eens een keer een borrel hadden gedronken. Dat helpt namelijk’, zegt Van Aartsen over de vorige ploeg wethouder. Omdat die elkaar niet mochten, had dat ook effect op het beleid. Van Aartsen schetst een beeld van politici die elkaar niet echt kennen en ook nooit de ander iets gunnen. De teamgeest zou binnen het huidige college een stuk beter zijn."