Vuile campagne met stemmingsuitslagen

Afgelopen week postte het Tweede Kamerlid Jasper van Dijk van de SP op zijn Facebook-pagina een foto van een stemmingsuitslag van de Tweede Kamer. Het betrof de stemming over zijn motie over de verhoging van het minimumloon. Duidelijk zichtbaar was dat onder andere GroenLinks en de PvdA tegen gestemd hadden. Zijn commentaar: “In het rood de partijen die tegen verhoging vh minimumloon stemmen.”

De boodschap is helder: GroenLinks en de PvdA zijn niet te vertrouwen. Over het minimumloon hebben ze mooie verhalen, maar in de praktijk stemmen ze tegen een verhoging. Onder de post van Van Dijk staan dan ook woedende reacties van links-georiënteerde mensen, en de foto wordt grif gedeeld. Alleen, er is een probleem.

Misleiding Wat van Dijk stelt, is niet waar. Wat hij namelijk niet vermeldt, is dat in hetzelfde debat ook een andere motie werd ingediend door 50Plus. In deze motie wordt óók voor een verhoging van het minimumloon gepleit. Alleen is hier de financiële dekking bewust opengelaten, en er wordt geen vast percentage voor de stijging genoemd. In de stemmingsuitslag van deze (eveneens verworpen) motie zien we dat GroenLinks en de PvdA wél voor stemden.

Wat is er aan de hand? Daar wordt het gissen. Het lezen van de notulen van dat debat levert mij geen ondubbelzinnige antwoorden op. Wel lees ik dat PvdA en GroenLinks de bijgaande notitie van Van Dijk steunen, maar nog vragen hebben over de gehanteerde getallen en de voorgestelde methode. In die zin lijkt het logisch dat ze wel voor de 50Plus-motie stemden, en niet voor die van de SP.

Ik kan me natuurlijk voorstellen dat Van Dijk dat vervelend vindt. Maar zijn bijschrift bij de foto, namelijk dat GroenLinks en PvdA tegen het minimumloon zouden stemmen, is gewoon niet waar. Zijn foto op de sociale media is daarmee een vorm van misleiding.

Kindhuwelijken Het posten van zo’n foto van een stemmingsuitslag om een vals beeld op te roepen is helaas geen incident. Er zijn meer voorbeelden te geven, en niet alleen van de kant van de SP. Een ander voorbeeld is een veel gedeelde motie van het CDA om kindhuwelijken nietig te verklaren: VVD en veel linkse partijen stemden tegen. De PVV deelt de stemmingsuitslag regelmatig met de conclusie: deze partijen zijn voor kindhuwelijken.

Maar ook dit blijkt anders in elkaar te zitten dan de kale stemmingsuitslag doet vermoeden. In de motie wordt namelijk iets gevraagd dat juridisch niet kan. De partijen die tegen deze motie stemden, stemden wel in met een andere motie waarin kindhuwelijken nietig verklaard worden. De claim dat de VVD en veel linkse partijen voor kindhuwelijken stemden is dus onwaar.

Onbeveiligde moskeeën Een ander voorbeeld dat veel gedeeld wordt, is een motie van DENK om moskeeën te beveiligen. Alle partijen, behalve DENK zelf, stemden tegen. En dat terwijl er ten tijde van die motie wel synagogen beveiligd werden, en de dreiging tegen moskeeën door de RIVD reëel was verklaard. Conclusie van DENK: er wordt met twee maten gemeten.

Het probleem is echter dat er een heel andere reden was waarom de parlementariërs tegen de motie stemden. In het desbetreffende debat over de beveiliging van moskeeën beloofde toenmalig minister Asscher dat hij ook voor de beveiliging van moskeeën middelen zou vrijmaken, maar dan alleen waar beveiliging nodig werd geacht. Beveiliging op maat dus. Net als toentertijd bij synagogen gebeurde overigens.

Toch zie je deze motie vaak opduiken in internetdiscussies als hét bewijs dat alle partijen – behalve DENK dan – bedreigingen van moskeeën niet serieus zouden nemen.

Ingewikkelde praktijk In de Tweede Kamer worden dagelijks tientallen moties behandeld. Er zijn allerlei redenen die een partij kan hebben om tegen een motie te stemmen. Soms is de partij in de kern tegen de strekking van het voorstel. Soms stemt men echter tegen omdat de motie overbodig is geworden, omdat wat voorgesteld wordt op een andere manier al wordt geregeld. Soms is een motie praktisch niet uitvoerbaar. Soms stemmen partijen tegen een motie omdat om geld gevraagd wordt, zonder dat duidelijk is waar dat geld vandaan moet komen. En soms is juist de dekking van de motie het probleem: de partijen stemmen niet tegen omdat het voorstel hun niet aanstaat, maar omdat voor de financiering geld wordt weggehaald bij een plaats waar ze het liever anders geregeld zouden zien.

De stemmingen over alle moties worden in het kader van bestuurlijke openheid braaf op het internet gedeeld. Maar dat levert vaak alleen maar verwarring op. De reden waarom partijen tegen een motie stemmen staat immers niet vermeld, en is vaak ook nergens te vinden. Dat maakt stemmingsuitslagen van moties vervolgens bruikbaar om er lastercampagnes mee te voeren. En dat is dan ook wat gebeurt.

Schadelijk voor de hele politiek Dat dit soort lastercampagnes ook vanuit politieke partijen zelf geïnitieerd worden, is naar mijn mening heel ernstig. Volksvertegenwoordigers die bewust hun achterban misleiden om hen tegen andere partijen op te zetten zijn niet alleen schadelijk voor die andere partijen. Zij schaden met hun gedrag de hele politiek. Ze zetten door het weglaten van informatie namelijk de hele politiek neer als onbegrijpelijk en fundamenteel onbetrouwbaar.

Dit is dan ook vaak te zien in de reacties die op dit soort posts op de sociale media te vinden zijn: de woede keert zich niet alleen tegen de partijen die een op het eerste gezicht onbegrijpelijke stem uitbrachten, vaak genoeg wordt gelijk de hele politiek als onbetrouwbaar afgedaan.

Wat hiertegen te doen? Natuurlijk zouden partijen en vooral volksvertegenwoordigers zich verre moeten houden van dit soort praktijken. Maar ook al zouden ze dat doen, dan nog is het onderliggende probleem niet opgelost. Het probleem is namelijk dat een verkeerde suggestie maar al te makkelijk gewekt is, terwijl de waarheid maar moeilijk boven tafel is te krijgen. De manier waarop Tweede Kamermoties online worden gezet, draagt daaraan bij.

Ikzelf heb een tijdje geleden aan een parlementariër van GroenLinks gevraagd waarom ze niet van iedere motie een stemverklaring online zetten. Zij zag hier wel wat in, en legde het voor aan de fractie. Maar deze besloot daar (nu) niet toe over te gaan, omdat het heel erg veel werk is om alle tientallen moties van een stemverklaring te voorzien, ook omdat de formulering nu eenmaal heel precies moet. Parlementariërs hebben al te lijden onder een zeer hoge werkdruk, en dit zou de werkdruk zeer verhogen.

Verkeerde beslissing? Ik heb hier wel begrip voor, maar vind het toch een onverstandige en zelfs onjuiste beslissing. Ik denk ten eerste dat de partij de schade die door dit soort vuile campagnes wordt toegebracht onderschat. Liever wat minder geld uitgeven aan gelikte spots tijdens de verkiezingen, en wat meer aan toelichting van wat je als politieke partij eigenlijk doet, lijkt mij strategisch geen onhandige keuze.

Ten tweede zie ik het geven van inzicht geven in zijn overwegingen als een belangrijk onderdeel van het vak van volksvertegenwoordiger. In een vertegenwoordigende democratie vaardigen wij mensen af om voor ons beslissingen te nemen. Dat is omdat niet iedere burger de tijd heeft zich in de achtergronden van alle besluiten te verdiepen. Parlementariërs krijgen die tijd wel, en beslissen voor burgers op basis van de extra informatie die ze hebben. Dit brengt mijns inziens de taak met zich mee om burgers te informeren over de overwegingen je als parlementariër maakt.

En aan juist die informatie schort het hier. En dat is schadelijk. Want als de reden waarom parlementariërs een beslissing maken onduidelijk is, of zelfs onverklaarbaar, groeit het wantrouwen tegen de politiek. Ik denk daarom dat iedere partij korte stemverklaringen bij iedere motie zou moeten voegen, om de eigen keuzes toe te lichten, en om zich te wapenen tegen vuile campagnes van collega’s.

Ondertussen is het goed te beseffen dat losse stemmingsuitslagen wel veel, maar lang niet alles zeggen, en soms misleidend zijn.