Vrouw in verzet

Veelzeggend voor deze tijd is dat Halla in de film Woman at War massaal wordt toegejuicht op social media maar volledig in haar eentje opereert

De openingsscene van Woman at War, die nu in de bioscopen draait, vergeet je niet snel: een stoere vrouw die op een uitgestorven vlakte in haar eentje met pijl en boog het elektriciteitsnetwerk van IJsland platlegt. Je zit daardoor ook meteen in het verhaal van deze eenzame strijdster die de wereld wil behoeden voor de ecologische ondergang waar grootkapitaal en industrie ons gestaag heenvoeren. Ze doet dat met sabotage, het aloude wapen van de zwakkere.

Het beeld deed me denken aan een actiegroep die in de jaren ‘80 kortstondig actief was: Verzetsfront Willie Wortel en de Lampjes. Uit protest tegen de kernenergieplannen van de regering trokken ze kabels over de leidingen van hoogspanningsmasten en veroorzaakten zo kortsluiting. Precies wat Halla in de film ook doet. Een in meerdere opzichten levensgevaarlijke actie die indertijd een heftige discussie losmaakte over hoe ver acties mochten gaan.

De film is IJslands officiële inzending voor de Oscars maar ondanks de afkeer in Hollywood van Trump en zijn kornuiten maakt deze smakelijke politieke tragi-komedie over het verzet van de machteloze tegen de industriemolochs geen kans. De film sneuvelde in de voorselectie.

Over klimaat wordt weliswaar veel gepraat maar iedereen weet ook dat er veel te weinig gebeurt. Halla, de hoofdrolspeelster, besluit daarom maar eigenhandig in te grijpen. Ze weet zich daarbij gesteund door een groot deel van de bevolking. In reactie worden de propagandamachines van de overheid en industrie opgestart en anti-terreurmaatregelen uit de kast getrokken. De film gaat dan ook niet alleen over het redden van het klimaat en radicaal verzet maar net zo goed over privacy. Zelfs oorlog, racisme en natuurlijk wereldmuziek komen aan bod, zoals dat een linkse feel good movie betaamt.

Veelzeggend voor deze tijd is dat Halla in de film massaal wordt toegejuicht op social media maar volledig in haar eentje opereert. Ze is daardoor zonder dat het de bedoeling is meer influencer dan activiste. Ze is uit op effect, niet op organiseren.

Dat is het grote verschil met de jaren tachtig en daarvoor. Willie Wortel en de Lampjes waren ongetwijfeld slechts een paar individuen maar ze maakten deel uit van een enorme beweging die massa’s op de been kon brengen. Er waren geen social media, in plaats daarvan werden er in heel het land bijeenkomsten belegd om elkaar te informeren. Er was een enorme verzameling groepen die op tal van manieren actievoerden. Bijvoorbeeld door een klein deel van de energienota niet te voldoen, namelijk het deel dat besteed werd aan kernenergie. De tegenreactie loog er niet om. Elektriciteit werd afgesloten en in een enkel geval ging de overheid – die toen nog eigenaar was van de elektriciteitsbedrijven – over tot executieverkoop van het huis van degene die weigerde te betalen voor atoomstroom.  

De activisten waren linkse alternatievelingen die pleitten voor windmolens, zonne-energie. Rechts lachte hen schaterend uit.

De tijden zijn veranderd. Vooraf aan Woman at War dook in de bioscoop tussen de reclames een spot op van een energiebedrijf. Beelden van windmolens, zonne-energie, homo-stellen met kinderen, zorgzame moslima’s en al het andere dat Nederland prachtig maakt. Dat waar de activisten op vele terreinen toen voor streden is inmiddels gemeengoed geworden. Gewoon, omdat het uitstekende ideeën waren. Ik werd er helemaal door begeesterd.

Zo ver zijn we gekomen, zou je denken. Maar het zit toch wat anders, ontdekte ik toen eenmaal thuis de twijfel rees. De supergroene bioscoopreclame is van Eneco, de op twee na grootste energieleverancier die heel wat lichter groen is dan ze voorgeven. Eind 2019 constateerde WISE, een energiewaakhond voortgekomen uit de antikernenergiebeweging constateert : “3 6% van het investeringscijfer wordt bepaald door investeringen in gascentrales, waarvoor Eneco nul punten krijgt. Daarnaast heeft Eneco te weinig fossiele desinvesteringen gedaan om beter te kunnen scoren. Om beter te scoren in het onderzoek zou Eneco vooral moeten desinvesteren in gas-gerelateerde technieken en nog meer moeten investeren in 100% duurzame technieken als wind en zon.”

Het spotje is zeg maar misleidend. Rechts kan wederom schateren.

Ja je kunt nu, anders dan in jaren ‘80, uit protest overstappen op een groenere energieleverancier maar dat soort activisme is toch vooral onderdeel van het vrije markt sprookje. De individuele consument bereikt in de praktijk veel minder dan de activist. Sterker nog, zonder activisme wordt de consument niet eens voldoende   bewust gemaakt om iets te doen. Daartoe moeten de activisten wel een hele beweging op weten te tuigen. Die bijvoorbeeld een fiks aantal klanten van Eneco kan mobiliseren. Dat vereist wat meer organisatievermogen dan viraal gaan met een pijl en boog maar inspirerend is de film wel. Ik ga zelf in ieder geval maar eens op zoek naar een andere energieleverancier.