Vrolijke cijfers

‘We zijn geen cijferfetisjisten’ – en gelijk hebben ze. De depressie waar Nederland zich nu al jaren in praat is het symptoom van een verslaving aan cijfers die geen betekenis hebben. In talloze onderzoeken komt naar voren dat het geluk van mensen geen bal te maken heeft met hun banksaldo. Alleen tussen inkomensgelijkheid en geluk bestaat een duidelijke correlatie – maar ik geloof niet dat nivellering een doelstelling van dit kabinet is.

En dan nog. We zijn het op een na rijkste land van de EU. Alleen Luxemburg is rijker, maar daar wonen vooral allochtonen. De economische crisis is in geen enkel opzicht een echte crisis. Er zijn geen vitale overheidsfuncties uitgevallen, er zijn geen geweldsexplosies, geen zelfmoordgolven, geen criminaliteitsepidemieën. Integendeel, de criminaliteit neemt nog altijd gestaag af. De overgrote meerderheid van de Nederlanders is hartstikke tevreden – met zichzelf dan, niet met Nederland natuurlijk

Maar ja, dat zijn ook maar cijfers. Wilders en zijn belangrijkste statistisch adviseur Lilian Helder vinden cijfers alleen interessant als ze aantonen dat Marokkanen zijn oververtegenwoordigd in de criminaliteit. Dan hebben ze ineens alle fijne kneepjes van SPSS onder de knie.

Wilders’ afkeer van cijfers blijkt vooral uit zijn moslimfetisjisme: het idee dat we door moslims worden overspoeld en dat dit ten koste gaat van iedereen die kaas lust. Hij lijkt vergeten dat de massa-immigratie al jaren terug is ingedamd door niemand minder dan Job Cohen. Toegegeven: Cohen had het zelf ook nooit over zijn Vreemdelingenwet, dus misschien was hij het ook vergeten. Ondertussen vliegt het moskeebezoek omlaag. Eind jaren negentig ging de helft van de moslims eens per maand, nu is dat nog maar 35 procent.

Ook de meeste journalisten zijn geen cijferfetisjisten. Dat blijkt wel uit de klakkeloze wijze waarop Wilders’ stelling dat ‘de gulden goedkoper is’ werd overgenomen. Zonder het onderzoek te hebben gelezen natuurlijk. In het desbetreffende werkstukje lezen we nu dat Lombard Street Research ‘objectief’ is en ‘geen politieke banden’ heeft. Niet dat ze dat niet willen hoor. Directeur Charles Dumas zei in november tegen nrc.next over de samenwerking met de PVV: ‘Zij belden ons. Dat was een grote opluchting. Tot nu toe kregen we uit politieke hoek nooit belangstelling voor onze analyses.’ Hij vervolgde: ‘Wij hebben altijd al gezegd dat de euro een absurd concept is.’

Diederik Stapel schijnt vleeseters ook altijd al hufterig te hebben gevonden. Misschien dat het ‘u vraagt, wij draaien’-onderzoeksbureau tegen voldoende betaling op wetenschappelijke wijze wil aantonen dat de PVV ‘fascistisch’ is – kunnen we die discussie ook eindelijk eens afronden.

Wat blijkt: tussen ‘cijferfetisjisme’ en ‘fact-free politics’ loopt een dunne scheidslijn. Wilders beheerst die als geen ander. En ik weet het: ‘de feiten’ bestaan niet. Maar onzin bestaat wel. Wat dit land nodig heeft zijn zowel vrolijke cijfers – over dat massa-immigratie niet bestaat, dat Nederland een van de rijkste en gelukkigste landen ter wereld is, en dat een terugkeer naar de gulden een fabeltje is – als een medicijn tegen het economisch feitenpositivisme.

Tegen het waanbeeld dat 0,7 procent krimp iets is om over wakker te liggen.

Dit artikel verscheen eerder in nrc.next.

Volg Rutger Bregman ook op Twitter: @rcbregman