Vrije Universiteit is en blijft ten diepste een calvinistische instelling

De Vrije Universiteit van Amsterdam heeft het votum afgeschaft. Dat is een formulering  die traditioneel werd uitgesproken aan het begin van elke academische plechtigheid. Ze luidt: "Onze hulp is in de naam van de Heer, de Maker van hemel en aarde." Aan het slot van zo'n zitting klonk dan: "Laat de naam van de Heer geprezen worden, nu en in de eeuwigheid."

Geen wonder voor een instelling die op 20 oktober 1880 werd geopend door niemand minder dan Abraham Kuyper, de klokkenist der kleine luyden, de oprichter van Anti-Revolutionaire Partij en de feitelijke grondvester van de confessionele politiek in Nederland.

Meer dan 140 jaar lang las men aan de VU deze teksten voor. Ze hoorden bij de traditie. Ze verwezen naar de wortels van deze roemrijke instelling die ooit fier het vaandel van Calvijn hoog hield terwijl die andere universiteit in de hoofdstad zich beroemde op de liberale en non-conformistische instelling van haar docenten en studenten.  

De laatste tijd echter klonken er bezwaren. Een groep promovendi, zo meldde het universiteitsblad Ad Valvas, meende dat ze geen recht meer deden aan de diversiteit op de campus. Ze begonnen een petitie waarin zij andere teksten eisten. Uit het artikel komt ook naar voren dat er tegenwoordig atheïsten op de katheder staan van wie je niet mag verwachten dat zij de naam des Heren aanroepen. 

Het succes was onmiddellijk. Per 1 januari 2023 worden de teksten bij de aanvang van academische plechtigheden vervangen. Aan het begin zegt de voorzitter voortaan: "Ik open deze openbare zitting met een verwijzing naar de van oorsprong christelijke traditie van de Vrije Universiteit Amsterdam, waarin wetenschapsbeoefening verbonden wordt met verwondering en levensbeschouwelijke waarden." Bij de afsluiting moet je dan iets zeggen met daarin "onze missie om waardengedreven wetenschap te beoefenen met verantwoordelijkheid voor mens en planeet".

Wijlen pater Sier van het Sint Franciscus College te Rotterdam zou hierover gezegd hebben: "Het is vlees noch vis. Het is warm noch koud. Het is lauw en dient uitgespuwd te worden." Het is ook nog eens gruwelijk Nederlands, opgesteld door iemand die in tegenstelling tot Abraham Kuyper over geen enkel taalgevoel beschikt. Het is waardeloos. 

Dat niet alleen. De hele ontwikkeling toont aan dat de Vrije Universiteit zich misschien divers noemt maar in feite ten diepste calvinistisch blijft. Anders ontstaat er niet zo´n debat over een paar woorden. Dan ga je geen formuleringen op een goudschaaltje wegen om te zien of ze wel precies passen binnen je eigen overtuigingen. De aard van de overtuigingen doet er niet toe. Het gaat om de mentaliteit. Zo had Calvijn ook gereageerd. Er is niks veranderd aan de VU. De scherpslijpers zijn scherpslijpers gebleven, welk (on)geloof ze ook aanhangen. 

Anders begrijp je dat zo'n traditie van 140 jaar terug juist onderdeel is van de diversiteit. Alles kan aan de VU gedacht en gezegd worden. Daarbij horen traditionele formuleringen die terugverwijzen naar de geest van de oprichters. Ze maken deel uit van het erfgoed ook al heb je, zoals de VU in 2016 deed, je grondslag aangepast. Nieuwlichters zijn welkom maar niemand maakt de dienst uit in een werkelijk diverse omgeving. Wat moet er overigens gebeuren met voorzitters van academische plechtigheden die verklaren: "Jullie kunnen me wat. Ik lees deze modieuze flauwekul niet voor"? Daarover zegt het persbericht van de VU niets.

Ik heb hier een goed rooms advies voor  de Vrije Universiteit. Dat is ons hoofdgebod: de soep wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend. Als een godloochenaar een functie aanvaardt aan de VU, is de prijs dat je wel eens wat moet voorlezen dat je niet zelf hebt verzonnen. Dus dan heb je het bij je oratie gewoon over Onze hulp die in de naam van de Maker is. "Geloof je dat werkelijk van die maker," vragen ze spottend op de receptie. "Eigenlijk niet," antwoord je dan opgeruimd. "Wat vond je eigenlijk van mijn college?" En daarmee is de kous af. 

Zo lossen wij katholieken dat op. Dat moeten ze aan de VU ook eens leren. Anders komt er van werkelijke diversiteit aan die universiteit nietss terecht. Dan wordt het koekoek-eenzang waar niemand zich een buil aan kan vallen. Dan wordt het eindeloos elkaar ontzien en anticiperen op waar een ander misschien wel aanstoot aan kan nemen. Dan zakt de kwaliteit naar hetzelfde bedenkelijke niveau als dat van de nieuwe formuleringen. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.