Vrees voor ontsnapping laboratoriumvirussen groeit, en terecht

Potentieel gevaarlijke laboratorium-lekken, lab leaks in het Engels, waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen en de wijde wereld in kunnen komen veel vaker voor dan je misschien denkt. Dat schrijft onderzoeksjournalist Alison Young in een nieuw boek over dit onderwerp. Daarin schrijft ze ook dat het coronavirus, hoewel het ontstaan ervan nog steeds in nevelen gehuld is, het risico op nieuwe lekken heeft vergroot.

De officiële theorie over het ontstaan van de coronapandemie die de wereld de afgelopen jaren teisterde, is dat die afkomstig is van een wasbeerhond die op een markt in Wuhan verkocht werd. Daarvoor werd juist gezegd dat het om een vleermuis ging, maar al sinds het begin van de pandemie zingt het gerucht voor dat het virus door mensen gemaakt is in een laboratorium, eveneens in Wuhan. De Chinese overheid ontkent dat, maar omdat de regering in Beijing geen internationale waarnemers toelaat, valt alleen maar te gissen naar het werkelijke antwoord.

Hoewel de theorie van een lab leak in eerste instantie en vooral rondging onder complotdenkers, is er voldoende reden om een dergelijke theorie niet zomaar naar het land der fabelen te verwijzen. Zo vertelt Young in haar boek dat in 2019 aan de universiteit van Wisconsin een experiment met een zelfgemaakt vogelgriepvirus misging. Een van de onderzoekers raakte blootgesteld aan het virus, maar de universiteit besloot dat stil te houden. In plaats daarvan werd de medewerker in quarantaine geplaatst en daar ook weer uit vrijgelaten, zonder dat de gezondheidsdiensten op de hoogte werden gesteld.

Een jaar eerder raakte een pijpleiding beschadigd van een tank met laboratoriumafval in een onderzoeksfaciliteit van het Amerikaanse leger, vlakbij Washington DC. In eerste instantie werd gedaan of er helemaal niets was gebeurd, later gaf het leger een verklaring uit waarin stond dat er wel een lek was geweest, maar dat daarbij geen schadelijke stoffen waren vrijgekomen. Uit eigen onderzoek van Young, blijkt iets anders. Namelijk dat er tussen de acht- en twaalfduizend liter niet gesteriliseerd afvalwater in een reguliere waterafvoer is beland en zo de natuur in stroomde.

Volgens Young ligt het grote risico in de vele laboratoria waar met levensgevaarlijke virussen en bacteriën wordt geëxperimenteerd, zonder dat iemand hiervan afweet. Dat heeft ermee te maken dat veel onderzoeksfaciliteiten voor hun eigen financiering moeten zorgen en dat veelal onderzoeken stilgehouden worden om de concurrent niet wijzer te maken. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geeft ook toe geen idee te hebben hoeveel onderzoekscentra wereldwijd zich bezighouden met onderzoeken die bij een lek op een ramp kunnen uitlopen. Tel daarbij op dat laboratoriumwerk veelal mensenwerk is, en mensen fouten maken terwijl het toezicht daarop doorgaans weinig voorstelt, en de kans op een catastrofale fout is altijd aanwezig.

Wat betreft de oorsprong van een laboratorium-begin van het recente coronavirus, daarover is dus veel onduidelijk. Wel zeker is dat de kans op een nieuw lek door de pandemie juist vergroot is. Sinds de start van de pandemie is er een veelvoud aan laboratoria bijgekomen, zowel vanuit overheden als privaat, die onderzoek doen naar coronavirussen en mogelijke vaccins. Daarbij wordt met bestaande virussen gewerkt en worden er nieuwe gecreëerd om de werking ervan in kaart te brengen. Daarmee is de kans op een nieuwe uitbraak exponentieel gegroeid. Volgens Young is het dan ook van groot belang dat overheden werk maken van het in kaart brengen van deze laboratoria en de veiligheidsmaatregelen op orde brengen.