Protesten de Rif: 'Vrede, vrijheid en we kennen geen angst'

Het machtsvertoon van de Marokkaanse overheid tegenover de demonstranten 20 juli laat vooral zien hoe groot de angst is dat de opstand overslaat naar andere achterstelde gebieden in Marokko. Het draagvlak voor de beweging Hirak is echter groot, het merendeel van de mensen in de Rif is zich bewust van de rechtvaardigheid van de eisen voor betere levensomstandigheden. Men laat zich niet meer tegenhouden. Dat is wat ik de afgelopen week tijdens mijn bezoek aan Al Hoceima waarnam. De volksbeweging Hirak is ontstaan na de dood van de visverkoper Mahsin Fikri in oktober vorig jaar. Uit verontwaardiging over de corruptie en de onderdrukking en achterstelling van veel gebieden in Marokko zoals de Rif. De basiseisen zijn werk, goede ziekenhuisvoorzieningen, een universiteit, goede infrastructuur en minder corruptie. In de Rif is ook behoefte aan een goed oncologisch centrum, omdat er veel kankerpatiënten zijn, vermoedelijk mede door de inzet van gifgas in de jaren twintig. Nadat sinds het begin van de protesten naar schatting 300 mensen zijn gearresteerd eist men nu ook vrijlating van alle  gevangenen.

Donderdag zou de miljoenenmars tegen onrechtvaardigheid plaatsvinden. Deze was al uitgeroepen door de eind mei gearresteerde leider Nasser Zafzani. Iedereen vooral ook Riffijnen uit de diaspora werd opgeroepen zich aan te sluiten bij de protesten.

Twee dagen ervoor verbood de Marokkaanse overheid de demonstratie echter. Vanaf dat moment deden de autoriteiten er alles aan de demonstratie te voorkomen en mensen tegen te houden naar Al Hoceima te komen. Vliegtuigen werden geannuleerd, taxichauffeurs uitbetaald om niet te rijden, het aantal checkpoints naar de stad werd uitgebreid en bemand met steeds meer militairen. Woensdagavond reed een groot regiment militaire voertuigen de stad binnen. Het leek wel oorlog. Donderdag was de stad belegerd. Het plein van de martelaren stond vol militaire voertuigen en oproerpolitie. Militairen stonden op elk plein, op elke strategische plek, om mensen tegen te houden en elk oploopje in de kiem te smoren. In de loop van de dag werd internet en telefoonverkeer  steeds moeilijker en viel vrijwel uit.De overheid kan dit hier kennelijk gewoon doen. Om het actievoerders lastiger te maken te communiceren maar ook om te voorkomen dat er berichten en foto’s naar buiten gaan.

Behalve af en toe toeterende auto’s en een protestactie vanuit de zee  waren er geen actievoerders te zien. De geruchten over tijd en plaats wijzigden steeds. Tot eind van de middag de eerste leuzen klonken op verschillende plekken in de stad. ‘Beter de dood dan een minderwaardig leven; geen politie, vrijheid gevangenen; lang leve Rif, lang leve Zafzafi.’ Het werd een vreedzame guerrilla-oorlog met leuzen. Vanuit verschillende ontmoetingspunten bleven groepen mensen optrekken, ondanks alle charges van oproeppolitie en leger. Een normale situatie volgens de activisten, ook de vreedzame protesten tijden de ramadan werden hardnekkig neergeslagen.

Men laat zich niet meer tegenhouden. Onder andere vanuit de straten van Sidi Abid (woonwijk Zafzafi) stroomden zeker wel duizend demonstranten, onder luid gejuich van de vele omstanders. Al vrij snel klonken schoten (traangas) en schoten mensen uiteen. Bizar de inzet van al dat traangas in een volkswijk waar overal ramen openstonden en veel vrouwen met kinderen (waaronder baby’s) buiten stonden om hun bijval te betuigen. Verschillende mensen werden onwel van het traangas en vielen op straat. Ook werden mensen gewond door kogels die niet alleen in de lucht werden geschoten. Iemand werd getroffen in zijn hoofd door een traangaskogel, raakte in coma en heeft het mogelijk niet overleefd.

Er waren veel strijdbare vrouwen op straat, niet bang voor militairen of oproerpolitie. Zij zien geen toekomst voor hun kinderen in de Rif en naar Europa trekken om een goed en stabiel leven op te bouwen gaat ook niet meer. Veel vrouwen hebben nu bovendien een man, een zoon, een broer of een neef in de gevangenis. Het draagvlak voor de beweging is breed. Dat zag je 20 juli op straat maar ook de dagen ervoor en erna. Iedereen heeft het erover en staat achter de strijd. Het is de regering dan ook niet gelukt de demonstratie tegen te houden. Veel Riffijnen bereikten de stad via de zee of de bergen of waren al eerder in de stad. Repressie maakt sterker en strijdbaarder. Het ‘schoonvegen’ van de stad duurde tot ongeveerr 12 uur.

De dagen erna toen internet langzaam weer op gang kwam, waren er veel foto’s en fimpjes te zien van arrestaties, gebruik traangas en ook wapenstokken. De nacht erna had ik een afspraak met een van de mishandelde jongeren en zijn vriend. De jongeren zijn een belangrijke motor achter de acties. Het gaat hun ook om vrijheid. Deel kunnen nemen aan acties zonder ontslagen te worden, aangenomen worden als je goed bent en zonder screening door geheime diensten. Het is niet alleen de militaire onderdrukking het is vooral ook de waarheid die geweld wordt aangedaan. Zo verspreiden de autoriteiten foto’s van de zwaargewonde jongeman die getroffen werd door een traangaskogel waarop gewelddadige activisten te zien zijn, hij zou getroffen zijn door een steen.

Ikzelf heb alleen vreedzaam verzet gezien al die uren. Mogelijk is het er later wat gewelddadiger aan toe gegaan maar dat kunnen even goed provocateurs vanuit leger of politie zijn. De jongeren vertelden dat de organisatie onder controle was, dan vloog er opeens uit onbekende hoek weer een steen en trad de politie hardhandig op. Mensen trappen er ook niet in dat er nu overal langs en aan de weg wordt gewerkt. Zichtbaar om te laten zien dat men wel investeert in de Rif. Maar wat heb je aan een goede weg als er geen werk is, zei iemand mij. Mensen laten zich niets meer wijsmaken. Wat heb je aan brood als ze je tong wegsnijden, stelden de jongeren. ‘We vechten voor vrede, vrijheid en kennen geen angst. De tijd dat het volk buigt voor heersers, is voorbij.’

Het is nu een week later, ik hou contact met mijn vrienden in de Rif. De situatie is nog steeds gespannen. Dinsdag was er een demonstratie in Tamasint, dichtbij Imzouren. Bekend is ook geworden dat de journalist Almahdawi tot drie maanden cel is veroordeeld en een boete van 2000 euro moet betalen. Hij wilde 20 juli verslaan en werd om drie uur ’s middags opgepakt. Hij zat op zo’n 50 meter bij mij vandaan op de stoep tegenover het plein, hoorde ik van mijn vrienden.

De hoop is nu dat op 30 juli, Troondag, de gevangen leiders en activisten van Hirak gratie verleend zullen krijgen door koning Mohamed VI. Dat zou een deel van de woede weg kunnen nemen. Volgens mijn vrienden verliezen wel steeds meer mensen die hoop. Aangezien er nog steeds geen levensteken van het koninklijk huis komt en de arrestatie van de journalist bewijst dat het regime zijn greep nu uitbreidt naar de vrije pers. De mensen in de Rif blijven  vastberaden en  hopen op verandering.

Volgens de laatste berichten is afgelopen maandag eindelijk een betere uitrusting voor het oncologisch centrum geleverd. Deze was al in 2015 toegezegd maar kwam nooit aan. Ook de al eerder toegezegde gezondheidscentra in de Rif zouden er nu eindelijk gaan komen. Dat alles kun je niet los zien van de protestbeweging Hirak. De strijd voor verandering lijkt toch te gaan werken.