Vrede op aarde

Conflicten waarbij religieuze geschillen een rol spelen laaien telkens weer op. In de vorige en deze eeuw al zo’n twintigtal grote gewapende conflicten wereldwijd. Waarom moeten mensen elkaar zo te vuur en te zwaard bestrijden vanwege ogenschijnlijk onbelangrijke verschillen, zoals het dragen van een keppeltje of een hoofddoekje, knielen op een bidmatje of het luiden van klokken, of een iets andere interpretatie van een frase uit de bijbel of de koran? Het is vaak niet te begrijpen. Dat neemt niet weg dat in naam van een godsdienst ook mensonterende dingen gebeuren, zoals onderdrukking van vrouwen, meisjesbesnijdenis of het ontzeggen van onderwijs aan meisjes, uithuwelijken of duiveluitdrijving.

Niet alleen religieuze geschillen, ook verschillen tussen ideologieën hebben vaak tot oorlog geleid. Grote oorlogen waren een clash tussen socialisme en kapitalisme, of fascisme versus democratie. Voorts is er vaak sprake van stammenstrijd op basis van herkomst, of rassenstrijd op basis van uiterlijke kenmerken van mensen. En tenslotte worden oorlogen gevoerd omdat middelen ongelijk zijn verdeeld, waarbij de een alles heeft, terwijl de ander crepeert.

Het lijkt gemakkelijker om mensen aan te zetten tot strijd dan tot verbintenis, door het benadrukken van verschillen in plaats van proberen met elkaar overeen te komen. De valkuil daarbij is dat mensen die zelf onderdrukt zijn gemakkelijk kunnen uitgroeien tot onderdrukkers als de kansen zijn gekeerd. De zucht tot wraak gaat altijd ten koste van de redelijkheid.

Bij de beschrijving van conflicten plaatsen we mensen onvermijdelijk in hokjes; de joden tegen de moslims, de sjiieten tegen de soennieten, de boeren tegen de burgers, enz. Vaak worden er nog karakteriseringen aan toegevoegd, die de strijd van “de onzen” moeten vergoelijken of juist het vuurtje aanwakkeren, zoals “de vredelievende christen”, “de ware Germaan”, “de sluwe jood”, enzovoort.

Het lastige is dat heilige boeken vaak uiteenlopende boodschappen over oorlog en vrede verkondigen. Voor wat betreft de Bijbel staan met name in het Oude Testament oproepen om oorlog te voeren, terwijl het Nieuwe Testament Christus als bemiddelaar voor vrede tussen God en de mensheid laat zien. Ook in de Koran wordt geboden om indien mogelijk in vrede samen te leven, maar als ongelovigen de moslims bevechten mogen ze gedood worden. Dat geeft machtswellustige heersers de ruimte om in de naam van God, Allah, of wie dan ook strijd te voeren. 

Daar staat tegenover dat er iets is, dat ons leven zin en betekenis geeft. Die macht is er voor ieder mens en ieder mens kan die ervaren. Juist de zingeving en betekenisgevíng maakt dat we de waarde moeten zien van in vrede met elkaar leven. Want uiteindelijk zijn we allemaal op weg naar een bestemming die we weliswaar allemaal anders een invulling geven, maar die voor ons allen gelijk is. Daarom de oproep: vrede op aarde, met begrip voor elkaar en verlicht met het inzicht dat het samen werken een toegevoegde waarde voor ieders unieke leven op aarde veel meer oplevert dan elkaar de kop inslaan.

cc-foto: Steven Miller