Vorm een schaduwregering voor het te laat is

Het verdeelde optreden van nu leidt nergens toe.

Vooral ministers van de PVV hebben een groot talent  zich in de eigen voet te schieten. Zo gaf Reinette Klever tijdens haar hoorzitting een spectaculair brevet van onvermogen af. Handenwrijvend wordt gewacht op het optreden van Marjolein Faber. Ondertussen blijkt de beoogd minister van Economische Zaken en spijt-Hongaar Dirk Beljaarts hoofdrolspeler in een heel naar faillissement hetgeen door uitgerekend De Telegraaf uit de doeken wordt gedaan.

Dit alles is vermakelijk maar geen reden om je rijk te rekenen. De politieke leiders van de extreemrechtse coalitie hebben hun lot en hun positie verbonden aan het kabinet-Schoof I. Als dat te snel struikelt, zullen de kiezers keihard met hen afrekenen en tegelijkertijd hun vertrouwen in Geert Wilders behouden ook al heeft hij nog zoveel halve garen en laaienlichters in zijn omgeving.

Dat gebeurt omdat er geen samenhangend en doordacht alternatief bestaat voor het rancuneuze programma van het kabinet-Schoof. De oppositiepartijen trekken gescheiden op. Ze doen allemaal hun aanvalletjes op de coalitie. Ze kiezen elk hun eigen speerpunten. Ze proberen aan de interruptiemicrofoon woordspelletjes te winnen. Meer zat er tot nog toe niet in.

Dezer dagen heb ik in Het Geheugenpaleis, de podcast van John Knieriem en mijn persoon –  een pleidooi gehouden voor een schaduwkabinet. Hieronder werk ik die gedachte iets verder uit.

De oppositie zal niets klaar maken, als zij niet in staat is een helder en aantrekkelijk alternatief te bieden voor het programma van de dompers en de duisterlingen dat binnenkort dreigt te worden uitgevoerd. Daarom dienen zoveel mogelijk oppositiepartijen de handen ineen te slaan om te komen tot een centrumlinkse combinatie. De bedreiging van onze democratische tradities is daar ernstig genoeg voor. In eerste instantie moet je daarbij denken aan D66, GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, SP, Volt, CDA en CU. Mochten de laatste twee partijen afhaken, dan is dat jammer.

Deze combinatie stelt net als de coalitie achter Schoof de komende weken een akkoord in hoofdlijnen op met een stevige financiële onderbouwing. Vervolgens wordt op basis daarvan een schaduwkabinet gevormd, waarbij de politieke leiders toezeggen allemaal in de Tweede Kamer te blijven.

In het Verenigd Koninkrijk bestaan zulke schaduwregeringen al sinds jaar en dag. Ministers zijn er tevens lid van het parlement tot en met de premier. Dus dat levert geen problemen op. In Nederland ligt dat anders. Ministers zijn per definitie géén lid van de Kamers. Dat is geen nadeel maar een voordeel. De combinatie heeft nu veel meer vrijheid van keuze. Ze zou zelfs kunnen besluiten om tien ministers van buiten de politiek aan te zoeken om hun vakkennis en hun goede plannen. Hoe dan ook, het nieuwe combinatiekabinet heeft uiteindelijk dezelfde structuur als het kabinet-Schoof met één uitzondering. De schaduwregering kent wél een minister van Cultuur.

Het schaduwkabinet laat het niet bij een regeringsverklaring maar stelt ook een programma op voor het komende jaar, natuurlijk met bijbehorende begroting.

Dat is niet alleen de basis voor het gecoördineerd optreden van de oppositiepartijen in de Kamer maar ook voor het vinden van steun in het land: bij de burgers, bij belangenorganisaties, bij het maatschappelijk middenveld en bij bedrijven. Er volgen grote publiekscampagnes om het alternatieve regeringsprogramma aan de man te brengen. Te denken valt aan de oprichting van een Front voor Democratie waarbij organisaties zich aansluiten die verwantschap voelen met het alternatief voor Schoof. Ze bieden het schaduwkabinet op grond van hun specifieke deskundigheid inhoudelijke steun. Ze helpen bij acties om het kabinet-Schoof onder druk te zetten met petities, demonstraties en andere actievormen. Het Front voor de Democratie treedt bovendien op waar de regering-Schoof die dreigt aan te tasten bijvoorbeeld door het moeilijker te maken een proces aan te spannen tegen de staat of door knoeien met het kiesstelsel.

Waarschijnlijk is het verstandig als een aantal bewindslieden in het schaduwkabinet toch lid van de Tweede en de Eerste Kamer zijn. Dan kunnen zij namelijk als schaduwminister de degens kruisen met hun tegenvoeters in de regering-Schoof maar contacten met de burgers en optredens in het Front voor de Democratie zijn net zo belangrijk. Zo lang de extreemrechtse coalitie in de Kamers stand houdt, zit er niets anders op dan zoveel mogelijk draagvlak in de maatschappij te scheppen.

Een andere weg is er niet. Anders zal de oppositie de bittere smaak van de nederlaag blijven proeven: wél gelijk hebben maar het nooit krijgen. Vorm een schaduwregering voor het te laat is.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin ook al is de laatste put nu dicht. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de houdbaarheid van een nep extraparlementair kabinet