Voorlopig zoekt het volk afleiding
Terwijl donkere wolken voor de zon schuiven, dringt de Oranjezomer zich op.
Vriendelijk nam Twan Huys afscheid van zijn publiek terwijl hij in een moeite door de kortelings overleden directeur van de VPRO Lennart van der Meulen herdacht. In september is Buitenhof weer terug. Verleden week donderdag al hadden de presentatoren van Op1 in een uitzending vol terugblikken en zelfbewieroking hun stekker uit het stopcontact getrokken. Dit terwijl de affaire Gidi Markuszower het hoogtepunt naderde.
Twan Huys citeerde Lennart van der Meulen. Hij had gezegd: “Als een ladder tien sporten heeft, blijf ik niet op de tweede staan”. Of woorden van gelijke strekking.
De NPO gedraagt zich niet naar dit motto. Er treedt een kabinet aan dat ruim voor de beëdiging aan de lopende band voor controverse en bedrijfsongevallen zorgt. In het Midden-Oosten en Oekraïne woeden oorlogen die de potentie hebben uit te groeien tot een wereldbrand. De Europese Unie lijkt tamelijk weerloos te staan tegenover externe bedreigingen. Het klimaat gedraagt zich met het jaar extremer.
Alle duidingsprogramma´s van de NPO vieren vakantie alsof er niets aan de hand is.
Ondertussen gaat de zendtijd op grote schaal naar de Oranjezomer. De Europese Voetbalkampioenschappen in Duitsland waren de opening van het zondagmiddagjournaal. Zowat heel NPO1 is er voor leeg geveegd. Op de radio hoor je om de haverklap de overspannen stemmen van de sportcommentatoren. En dat is nog maar het begin: Wimbledon, de Tour en de Olympische Spelen in Parijs staan ons nog te wachten.
“Het volk wil brood en spelen” is dan al tweeduizend jaar de clichématige verzuchting. Dat komt uit Satire X van de Romeinse dichter Decimus Junius Juvenalis, die – leefde hij in het Nederland van nu – zeker een vaste deelnemer zou zijn aan Even tot Hier.
De inmiddels platgewalste woorden komen uit de volgende versregel
Vendimus, effugit curas: nam qui dabat olim
Imperium, fasceis, legiones, omnia, nunc se
Continet, atque duas tantum res anxius optat,
Panem, & Circenses
Dit betekent ongeveer:
“We zijn verkocht, de verantwoordelijkheid is weg, want (wij) die ooit de macht, de symbolen daarvan, de legioenen, álles toewezen, wij houden ons in en we snakken nog maar naar twee dingen: brood en spelen”. Je kunt op deze hertaling vast aanmerkingen maken en ik geef de mijne graag voor een betere, maar hier komt het wel op neer. Juvenalis roept hier de tijd in herinnering dat Rome nog een constitutionele republiek was met een wezenlijke rol voor de volksvergadering.
Panem & circenses. Toen in Duitsland dr. Joseph Goebbels minister werd van Volksvoorlichting en Propaganda beval hij de Duitse radio met onmiddellijke ingang veel minder gesproken woord uit te zenden en juist méér muziek. Later gaf hij in een rede over zijn vak hoog op van “Die Pause”. Je moest niet de hele tijd politieke boodschappen verspreiden. Dat werd op den duur vermoeiend. Daarom was de pauze van wezenlijk belang. Hij had gelijk. Tijdens de Duitse bezetting waren de bioscopen – zeker ook in Nederland – voller dan ooit.
Verleden week luidde een stelling van het ochtendprogramma Standpunt nl: “Het EK voetbal is een welkome afleiding”. De bekende antropoloog van de industriële samenlevingen Wolter Kroes bleek een warm pleitbezorger. Daarbij bleef hij trouw aan een van zijn bekendste uitspraken
“De tijd is weer gekomen, tijd voor een groot feest.
Dat wil je echt niet missen, hier moet je zijn geweest.
Samen heffen wij het glas, een ode aan het bier.
We proosten op een loeven vol plezier, feesten doen we hier.
We zijn er weer bij en dat is prima. Viva Hollandia”
De kenner van de volksgeest gaf ongevraagd toe dat het allemaal gejat was van een Keulse schlager: Viva Colonia. Dit nummer is overigens muzikaal en tekstueel verre superieur aan de slappe Nederlandse bewerking.
Het kritiekloze publiek slikt alle shit zolang het maar mee kan deinen. Bijna tweeduizend jaar geleden had Juvenalis het al perfect door. Besef daarbij wel wat hij schrijft: hij geeft niet de keizers of andere machthebbers de schuld. Het volk kiest zélf voor panem et circenses. Het laat daarvoor alle oude rechten vallen. Het houdt zich gedeisd zolang het maar genoeg kans krijgt om te feesten. Denk niet dat het volk door de machthebbers wordt afgeleid. Het zoekt zélf afleiding. De Twans, de Tijzen, de Thomassen, de Margjes, de Fidans, de Svens laten het gebeuren. Dát is hun rol. Ze vinden de tweede sport op de ladder hoog genoeg. En de machthebbers maken dankbaar gebruik van de geboden gelegenheid.
De zon gaat niet schijnen. De nacht valt. Daar kan geen feestverlichting tegenop.
Panem et circenses: Ben Hur
Die Pause van dr. Goebbels, de sound van het Derde Rijk, hier verzorgd door seksbom Marika Rökk
Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin ook al is de laatste put nu dicht. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.
Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: na de Europese verkiezingen.