Voorkom een nieuwe Hiroshima

Deze week is het 78 jaar geleden dat de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki vernietigd werden door een kernbom. De wereldwijde impact was enorm, zo blijkt ook uit de film Oppenheimer. De bedenker besefte maar al te goed: deze wapens mogen nooit meer gebruikt worden.

Het aantal staten dat kernwapens bezit en het aantal kernwapens is sindsdien echter enorm gegroeid. Pogingen om kernwapens te verbieden zijn niet geslaagd. In de oorlog in Oekraïne heeft Poetin al vele malen met de inzet van kernwapens gedreigd. Het is tijd voor nieuwe initiatieven.

In juni publiceerde het gerenommeerde onderzoeksbureau SIPRI het jaarlijkse overzicht van kernwapens in de wereld. ‘We komen in een van de gevaarlijkste periodes in de menselijke geschiedenis’, aldus SIPRI-baas Dan Smith. Het SIPRI maakt zich zorgen omdat het aantal inzetbare kernwapens oploopt en omdat landen hun moderniserings- en uitbreidingsplannen voortzetten.

Wapenbeheersingsverdragen
Tussen 1972 en 1990 hebben de VS en de Sovjet-Unie vele wapenbeheersingsovereenkomsten gesloten. Ook na de val van de Sovjet-Unie werden enkele betekenisvolle verdragen getekend, zoals bijvoorbeeld het verdrag dat kernproeven beëindigt. De laatste vijf jaar zijn de belangrijkste een voor een opgezegd.

Russische kernwapens in Belarus
Rusland zegt inmiddels kernwapens in Belarus te hebben geplaatst. SU-25 straaljagers zullen Russische kernwapens gaan dragen. De bemanning is in die constructie Belarussisch. Dit beleid wordt nuclear sharing genoemd, het delen van kernwapens (zoals Nederland Amerikaanse kernwapens herbergt in Volkel). Het is verboden op grond van het Non-Proliferatieverdrag (NPV), maar landen doen het toch. De Russische aankondiging is een ernstige escalatie van de oorlog in Oekraïne en verhoogt de urgentie om tot een kernwapenvrij Europa te komen.

Nuclear sharing West-Europa
Ook de Verenigde Staten voorzien modernisering van hun tactische kernwapens in West-Europa. Op korte termijn komen geheel vernieuwde kernwapens naar Nederland. Volgens de regering gaat het daarbij níet om overtreding van het NPV, omdat dit beleid al stamt van vóór de instelling van het NPV en indertijd de Sovjet-Unie akkoord zou zijn gegaan. Gezien de geheimhouding valt dat echter niet te controleren door het parlement…

De huidige atoombom in Nederland (de B-61-11) gaat terug naar Amerika en de F-35 (JSF) krijgt een nieuwe, sterk ‘verbeterde’ bom: de B-61-12. Ondanks enorme geheimzinnigheid, weten we dat ook Nederlandse piloten trainen met het afvuren van kernwapens. Mijn motie om hierover veel meer openheid te geven werd afgedaan met een obligate Kamerbrief. Gezien de veiligheidsrisico’s heeft de bevolking in de omgeving van het Brabantse Volkel recht op veel meer informatie. Toch houdt de regering zich op de vlakte.

Plan Arias
Te midden van deze gevaarlijke ontwikkelingen en de toch al rampzalige oorlog in Oekraïne, wreekt zich het afbreken van diplomatieke betrekkingen en het wegvallen van verdragen over kernontwapening. Om een rampzalige kernoorlog te voorkomen, moet de internationale gemeenschap opnieuw beginnen. Daarbij wijs ik op de voorstellen van de voormalige president van Costa Rica en Nobelprijswinnaar Oscar Arias.

De Nederlandse regering zou op grond daarvan moeten aandringen op internationale onderhandelingen over een kernwapenvrij Europa. Dat kan in stappen, waarbij terugtrekking van Russische troepen uit Oekraïne eveneens een belangrijk doel is. Daarbij moet Nederland een moratorium voorstellen op de modernisering van de kernwapens in Volkel. Dat moet leiden tot stapsgewijze onderhandelingen over terugtrekking van kernwapens uit heel Europa (dus ook uit Belarus). Ook het beëindigen van de Russische bezetting van Oekraïne moet deel uitmaken van deze onderhandelingen. Deze suggesties bieden een uitweg uit de oorlog in Oekraïne en een perspectief op een kernwapenvrij Europa.

Wie de film Oppenheimer heeft gezien, is opnieuw doordrongen van het enorme risico van kernwapens en de bijbehorende wapenwedloop. Daarom zijn onderhandelingen over kernontwapening hard nodig. Om een herhaling van Hiroshima te voorkomen.