Voor Shell is het mensenleven van een Afrikaan nauwelijks iets waard

Ik ga me op glad ijs begeven. Ik ga iets schrijven over Black Lives Matter. Ik kom uit de polder van Oost-Groningen. Het enige zwarte kind dat ik in mijn jeugd kende was een geadopteerd jongetje en ik heb bijna alleen maar witte vrienden. En toch ga ik het doen. Nagel me aan de schandpaal, noem me een ‘helper whitey’ als je wilt. Maar ik doe dit omdat ik denk dat het moet.

Deze week stond op de website van de NOS het bericht: “Kankerverwekkende stoffen gemengd in benzine voor West-Afrika”. Waarschijnlijk heb je het niet gelezen, want het was geen groot nieuws, bovendien was het ook nog eens oud nieuws. Bedrijven als BP, Chevron, Vitol en onze eigen Shell verschepen brandstoffen naar landen als Nigeria die veel meer kankerverwekkende stoffen bevatten dan in in Europa is toegestaan. Waarom? Omdat het lekker veel geld oplevert, omdat ze op die manier van hun giftige stoffen afkomen. En omdat het kan.

In West-Afrika vonden onderzoekers van PublicEye eerder zelfs benzine met bijna 4 keer zoveel benzeen, een gevaarlijke, kankerverwekkende stof, dan in de EU is toegestaan. In brandstof voor Afrika vonden onderzoekers van de ILT brandstoffen met 300 keer meer zwavel dan in de EU is toegestaan. De fijnstof die vrij komt door het gebruik van dit soort brandstoffen is extreem. Dit verklaart dat West- Afrikaanse steden als Dakar en Lagos meer luchtvervuiling hebben dan het beruchte Beijing.

Ik vraag me bij het lezen van een dergelijk artikel altijd af wat er in de hoofden van de topmannen van Shell speelt bij het maken van zo’n beslissing. “Laten we ons binnen Europa keurig aan de richtlijnen houden, want we willen niet dat er nog meer witte mensen dood gaan aan onze benzine? Stuur al die troep maar naar Afrika want, wat daar gebeurt maakt toch geen flikker uit?” Ik weet ook wel dat het in de praktijk minder zwart wit is dan bovenstaande gedachtes. Maar het eindresultaat is er niet anders om. De hoeveelheid fijnstof in Afrikaanse steden is zo ontzettend hoog, waardoor bewoners een groter risico lopen op het krijgen van kanker. Dit zou een stuk lager zijn als bedrijven als BP, Vitol en Shell fatsoenlijke brandstoffen zouden leveren.

Mag dit? Ja en Nee. In het verdrag van Basel staat dat je geen afval mag exporteren. Stoffen als zwavel en benzeen zijn afvalstoffen. Die moet je kwijt als bedrijf. Als je dit soort stoffen weg kan mengen dan scheelt dat enorm veel geld. Sterker nog. Je verdient geld met je afval. Maar is een product dat voor een groot deel uit afvalstoffen bestaat ook afval? Als het niet wordt gezien als afval dan wordt er ook geen wet overtreden. In het verdrag van Bamako, dat West Afrikaanse landen onderling opstelden, staat wel heel duidelijk dat het niet mag. En het is duidelijk naar welk verdrag Shell kijkt.

De oliemaatschappijen hebben West-Afrika in hun tang. We moeten namelijk niet vergeten dat deze vuile vorm van brandstof goedkoper is. Wat in straatarme landen als Nigeria van levensbelang is. In Europa merk je niet direct dat je boodschappen duurder worden als de brandstofprijs stijgt, maar in West-Afrika gaat de prijs van eten direct omhoog als de benzine duurder wordt. Een lage benzineprijs kan een hongersnood voorkomen.

De NOS vroeg keurig om wederhoor bij Shell en dit was de reactie:

Shell is prima in staat om brandstoffen te leveren aan Europeanen die een stuk minder gif bevatten. Maar zodra er aan West-Afrikanen geleverd moet worden dan is dat opeens moeilijk? En wat bedoelt de PR-persoon van Shell met “een systeembrede aanpak door lokale regeringen en de industrie”? Wil dat zeggen dat Shell pas minder ziekmakende benzine gaat leveren als de lokale overheid zegt: “Je mag niet zulke kankerverwekkende benzine meer importeren”? En dat ze tot die tijd aan handen en voeten gebonden zijn om giftige benzine te leveren waar mensen dood aan gaan, omdat ze gewoon niet anders kunnen?

Shell kan natuurlijk prima in zijn eentje beslissen om benzine te leveren met minder giftige stoffen. Daar heeft het geen overheid of een systeembrede aanpak voor nodig. Shell vertikt het gewoon om maatschappelijk verantwoord te ondernemen als het daartoe niet gedwongen wordt.

Moraal van dit verhaal is niet tank niet bij Shell. Of je mag geen auto meer rijden. Wat ik hiermee wil aantonen is dat het lijkt dat voor oliemaatschappijen het mensenleven van een Afrikaan nauwelijks iets waard is. Mensen in Oeganda en Mozambique worden van hun land verdreven om plaats te maken voor de olie- en gasindustrie en worden daar nauwelijks voor gecompenseerd. Vrouwen in Nigeria krijgen meer miskramen door de olievervuiling en een groot deel van de kinderen dat in de Nigerdelta opgroeit gaat dood voordat het een eerste verjaardag kan vieren. Allemaal problemen veroorzaakt door miljardenbedrijven als Shell, Total of Anadarko.

Tijdens de aandeelhoudersvergadering van Shell afgelopen mei, zei topbaas Charles O’Holliday dat de de drie kernwaarden van Shell “Integriteit, Eerlijkheid en Respect voor mensen” zijn. Als Shell maar een van die kernwaarden in de praktijk zou brengen zou de wereld er al een stuk beter uit zien.