Voor serieuze onderhandelingen heeft Poetin geen ruimte gelaten

Dat Olaf Scholz terughoudend is met het sturen van Leopard-tanks, past in een aanpak van zijn verre voorganger, rijkskanselier Otto von Bismarck. Volgens de grondvester van de Duitse eenheid, kon een conflictueuze verhouding met Rusland alleen maar faliekant aflopen. Zijn hele loopbaan was hij bezig een werkbare relatie te behouden met het regime van de tsaren. Bismarck wist waarover hij het had. Hij sprak goed Russisch en was jarenlang ambassadeur van Pruisen in Sint-Petersburg geweest.

De ijzeren kanselier kreeg gelijk. Toen zijn opvolgers dit principe lieten varen, kwamen Duitsland en Rusland een paar maal in verschillende kampen terecht. We weten allemaal hoe dát afliep. Dit soort gedachten moeten wel rondspoken op de ministeries in Berlijn: het conflict met Rusland heeft Duitsland en Europa nu al enorme schade berokkend. Opnieuw is het gelijk van Bismarck gebleken.

Het is aantrekkelijk met dit gegeven aan te dringen op onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Die roep wordt luider en duidelijker, ook hier op Joop.nl. Zo had Bismarck het waarschijnlijk zelf nooit aangepakt. Die had gepoogd op een of andere Europese conferentie een veelomvattende regeling tot stand te brengen die dan door een groot aantal regeringen werd onderschreven. Dat deed hij in 1878 toen een soort wereldoorlog dreigde omdat Rusland het Ottomaanse Rijk een zware nederlaag had toegebracht. Dat verstoorde het Europese machtsevenwicht verstoorde. Bismarck organiseerde een groot diplomatiek congres in Berlijn. Dankzij zijn bemiddeling en zijn slimme suggesties kwam een regeling tot stand waarmee alle betrokkenen min of meer konden leven. Het was allemaal niet ideaal. Het bevatte de kiemen voor nieuwe conflicten maar in de praktijk was de vrede tot 1914 gegarandeerd. De net verworven hegemonie op de Balkan moest Rusland opgeven. Het stelde zich noodgedwongen tevreden met de annexatie van bepaalde gebieden in de Kaukasus.

Tien jaar geleden had zo’n aanpak een goede kans gemaakt. Het resultaat had bijvoorbeeld kunnen zijn een neutraal Oekraïne waarvan de grenzen en de territoriale integriteit werden gegarandeerd door Rusland, de NAVO en de Europese Unie. Wie weet was het zelfs mogelijk geweest de bevolking van de Krim te laten kiezen tussen Rusland en Oekraïne, waaraan het schiereiland pas op 19 februari 1954 werd toegevoegd – uitsluitend door een gril van de communistische dictator Nikita Chroetsjov.

Nu is dat een gepasseerd station. Daarvoor zijn de verhoudingen teveel verziekt door de totale oorlog die Vladimir Poetin tegen Oekraïne voert. Onderhandelingen zijn mooi maar er valt vrijwel niets te onderhandelen. Er is geen sprake meer van dat Oekraïne ooit nog een neutrale natie kan worden tussen de Europese Unie en Rusland in. Poetin heeft het land effectief in de armen van het Westen gejaagd. De toekomst ligt bij de Europese Unie en over twee generaties zullen geschiedenisleraren in Kiev tegen hun klas zeggen: “Eigenlijk hebben wij onze vrijheid aan Poetin te danken. Als hij destijds niet de aanval had geopend, hadden we ons nooit bij Europa kunnen aansluiten. Mensen, ik wil vingers zien. Wie kan mij vertellen wat een paradox is?”

Het beste dat Europa Rusland kan bieden, is een garantie van zijn territoriale integriteit nadat het zich volledig uit de bezette gebieden heeft teruggetrokken, inclusief de Krim. Het zou mooi zijn als de Verenigde Staten, China en India zich bij die garantie zouden aansluiten.

Meer zit er voor Poetin niet in. Ook niet referenda onder VN-toezicht in de Donbas en op de Krim. Hij kan veiligheid binnen zijn eigen grenzen bewerkstelligen. Dat is een magere oogst na zoveel kapitaalsvernietiging, na zoveel slachtoffers. En een stuk minder dan tsaar Alexander II destijds aan zijn oorlog over hield.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Deze week over het afscheid van Gert-Jan Segers en de scheve schaatsen van christen-politici.