Voor kwetsbaren en pechvogels is Nederland geen leuk land meer

Economisch voor de wind gaan houdt geen enkele garantie in voor een goed functionerende rechtsstaat. Dat geldt ook voor Nederland, zo blijkt uit het rapport van de Raad van Europa. De Raad kraakt nogal wat harde juridische staatsrechtelijke noten over ons land. Verregaande hervormingen zijn nodig in wetgeving, uitvoering en rechtspraak om een nieuwe toeslagenaffaire te voorkomen. Een hard maar duidelijk oordeel van 47 Europese landen over de situatie van de rechtsstaat in Nederland.

Voeg dit rapport bij de uitspraken van mr Geert Corstens, oud-president van de Hoge Raad, in het tv-programma Buitenhof over het falen van zijn vakgenoten, en je weet dat alle fundamenten van onze ooit zo geprezen democratische rechtsstaat aan een grondige herziening toe zijn. Althans als men burgers en vooral kwetsbaren en pechvogels in Nederland daadwerkelijk wil beschermen.

Voor de sterkeren en geluksvogels in onze samenleving is er niet zoveel aan de hand. Recht is verworden tot een systeem waar alles juridisch goed gepraat kan worden. Dat bewijzen de verhalen en geschiedenissen wel van klokkenluiders, de poortwachters van een goed functionerende democratische rechtsstaat. In ons juridisch systeem worden die bij het melden van misstanden nog steeds consequent financieel, sociaal en anderszins kapot gemaakt met wet- en regelgeving in de hand. Ons rechtssysteem onaantastbare machtspositie versterkt de positie van een elite van sterkste en machtigste personen eerder dan die te doen verzwakken.

Zo gaf voornoemd oud-raadsheer Corstens onverbloemd aan dat het hem bevreemdde dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire niet direct onder de gewone rechter waren beoordeeld met daarna nog twee hogere instanties (Hof en Hoge Raad). In plaats daarvan werd gekozen voor de tweetrapsprocedure van het bestuursrecht. Na de bestuursrechter konden de slachtoffers alleen nog naar de Raad van State. Daar was de redelijkheid en billijkheid ten aanzien van de slachtoffers ver te zoeken.

Dat een seksueel geïntimideerde vrouwelijke politieklokkenluider recent ontslagen werd en haar leidinggevende gewoon aan kon blijven heeft met het vorenstaande te maken. Zij had haar geheimhoudingsverplichting geschonden en dat vond de ontslagrechter veel zwaarder wegen dan het feit dat zij seksueel geïntimideerd was door haar leidinggevende. Een prachtig voorbeeld hoe recht is verworden tot het juridisch gemakkelijk kunnen verantwoorden van een in  de kern voor de samenleving zeer ernstige zaak.

Macht en integriteit gaan bijna nooit samen en ook ons rechtssysteem verandert dat niet echt. Op papier is alles keurig geregeld. Zelfs om klokkenluiders te beschermen. In de praktijk is er helaas geen enkele deugdelijke bescherming. Dat gaat ook op voor het aspect van de menselijke maat met het juridische beginsel van redelijkheid en billijkheid.

Alleen dat laatste is een toetsingscriterium dat vaak geheel buiten beschouwing wordt gelaten in situaties waar dit nu juist zo hard nodig is. Zoals in het geval van het toeslagenslachtoffer dat enkele tientjes teveel had ontvangen en uiteindelijk tienduizenden euro’s terug kon betalen. Met droge ogen door falende bestuursrechters goedgekeurd overheidsbeleid!

De Raad van Europa heeft een snoeihard oordeel over Nederland geveld naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Klokkenluiders weten dat ernstige misstanden en stinkende doofpotten ook bestaan in de zorg, bij defensie in het onderwijs en andere voor onze samenleving belangrijke sectoren. Doofpotten die stinken en veel ellende en schade veroorzaken voor gedupeerden. Met kennis en  wetenschap van politici, bewindspersonen en de overheid. De toeslagenaffaire is slechts het topje van de ijsberg.

Daar zal ook het uitgebrachte rapport van de Raad van Europa niet veel aan kunnen veranderen.