Voor het volk, door het volk: crowdfunding voor een progressief Europa

We staan aan de vooravond van een revolutie van kleine donateurs in de politiek en het maatschappelijk middenveld. De financiering van campagnes, ooit het domein van de staat en een handvol rijke individuen, wordt nu steeds meer vormgegeven door betalingen uit de samenleving - variërend van eenmalige bijdragen, gelijk aan de prijs van een kopje koffie, tot regelmatige permanente opdrachten ter ondersteuning van beleidsdoelen of bredere sociale doelen.  

Deze verschuiving, aangewakkerd door de opkomst van sociale media en andere digitale hulpmiddelen, zorgt voor een grotere betrokkenheid van burgers bij campagnes die specifiek gericht zijn op bepaalde doelen of politiek gemotiveerde campagnes, en heeft als bijkomend voordeel dat het donateurs sneller en gedetailleerder feedback geeft over de initiatieven die ze willen steunen.

In Europa staat het inzetten van massale betrokkenheid van donateurs als campagnemiddel nog in de kinderschoenen – zeker als je het afzet tegen de fondsenwervingsactiviteiten en -bewegingen van politieke groeperingen in de Verenigde Staten.

Om een idee te geven van de omvang, voor de periode 2018-2021 maakten kleine donaties aan Europese partijen minder dan 1% van alle donaties uit. Uitgesplitst naar groep vertegenwoordigden ze slechts 11% van de totale ontvangsten voor respectievelijk de Europese Christelijke Politieke Beweging, 2% voor Renew Europe en 1% voor de Europese Vrije Alliantie, de Europese Groene Partij en groepen voor Identiteit en Democratie.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is het beeld aanzienlijk anders. Een doorbraakmoment in de VS kwam in 2012, toen Barack Obama 23.000 kleine donaties ophaalde in de eerste 24 uur van zijn herverkiezingscampagne. Deze trend piekte vier jaar later met de campagne van Bernie Sanders. Tijdens zijn campagne verzamelde de senator van Vermont 1,5 miljoen dollar in micro-donaties op de eerste dag van zijn campagne, voordat hij maar liefst 73 miljoen dollar in jaarlijkse ontvangers van kleine donateurs ophaalde.

Naast de statistieken van elke campagne kwam een fundamentele realiteit aan het licht: donateurs en vrijwilligers waren niet exclusief aan elkaar gebonden, of concurreerden zelfs rechtstreeks met elkaar. De pool voor maatschappelijke betrokkenheid is dieper dan velen dachten, en kleine donateurs kunnen worden ingezet om een nieuwe impuls en een nieuw bereik te geven aan degenen die telefoontjes plegen, op deuren kloppen of rally's organiseren. Zoals Patrick Frank, die werkte aan de campagne van Obama in 2012 en die nu het fondsenwervingsplatform Lunda in Europa leidt, het verwoordde: "Het gaat niet alleen om geld". Wanneer campagnes om donaties vragen, "vragen ze om onze hulp...om de wereld om je heen op een positieve manier te beïnvloeden." Het gaat erom dat mensen deel uitmaken van een campagne, of ze er nu fysiek bij zijn of niet.

De 'grassroots buzz' achter de Sanders-campagne illustreerde de kracht van het veranderen van het mainstream politieke debat via een beweging van gewone burgers. De tactiek van Sanders en andere progressieven, waaronder Alexandria Ocasio-Cortez, wordt nu op grote schaal toegepast in races van elke omvang en helpt kandidaten en bewegingen die in het verleden te maken hadden met financieringsbarrières – waaronder die van vrouwen, mensen van kleur, leden van de LGBTQ+-gemeenschap en Amerikanen met een laag inkomen. 

Deze ontwikkelingen in de VS laten zien dat er in Europa mogelijkheden zijn voor vergelijkbare activiteiten.

In de aanloop naar een reeks belangrijke stemmingen, waaronder de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni, blijkt uit openbare registers dat 31 micro-donaties  het afgelopen jaar naar pan-Europese groepen zijn gegaan. Dit is een bedroevend cijfer dat laat zien hoe ver Europese partijen verwijderd zijn van hun kiezers. Het geldt ook voor de afzonderlijke lidstaten, waar progressieve krachten tegen een achtergrond van groeiende politieke uitdagingen niet alleen worstelen om burgers te mobiliseren achter bewegingen die het opkomende tij van rechts populisme effectief kunnen tegengaan, maar ook om te winnen.

Een verschuiving naar financiering door de gemeenschap kan hen in dit opzicht de munitie geven die ze nodig hebben en een broodnodige dosis democratie in onze politieke systemen injecteren. 

Door het aanmoedigen van kleine en regelmatige donaties is er een kans om meer burgers bij de progressieve beweging te betrekken voor de lange termijn. Een dergelijke stap zou partijen slagkracht geven in hun strijd tegen extreemrechts, zowel op nationaal als op breder Europees niveau, en zou hen uiteindelijk helpen bij het vormgeven en leveren van winnende campagnes over belangrijke onderwerpen, zoals sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid op milieugebied en economische gelijkheid.

Er zijn al verschillende gevallen geweest die het potentieel van politieke crowdfunding aantonen. In Italië bijvoorbeeld duwde de ooit opkomende direct-democratische Vijfsterrenbeweging haar politieke rivalen aan de kant en verzamelde meer dan 1 miljoen dollar  in gemeenschapsfinanciering op weg naar hun benoeming in 2018; in Spanje, in 2023, bereikte de doorbraakpartij Sumar, die wij hielpen ondersteunen, hun campagnedoelstelling om €100.000 op te halen binnen de eerste maand, met een gemiddelde donatie van €30. In het Verenigd Koninkrijk had de Momentum-beweging, die de Labour Party terug naar haar wortels aan de linkerkant wilde trekken, veel van haar succes te danken aan een effectieve campagne, waardoor het ledental in 12 maanden tijd verdubbelde.

Het probleem, nu we op een dreigende 'waardenstrijd' afstevenen, zowel binnen individuele lidstaten als de EU-27 in bredere zin, is dat dit werk nog steeds slechts sporadisch van aard is – iets waar progressieven iets aan moeten doen als ze meer stemmen willen winnen.

De waarheid is dat we meer moeten doen om burgers bij onze democratie te betrekken. De energie en campagnes van progressief links in de VS laten zien wat er mogelijk is als er brede steun is voor een bepaalde zaak. We zouden er goed aan doen om hier in Europa nota van te nemen en een aantal van deze praktijken te integreren in onze partijmodellen, als we serieus zijn over het opbouwen van bewegingen die positieve verandering teweeg kunnen brengen.

Mar Garcia Sanz is mededirecteur van het European Center for Digital Action (ECDA) en voormalig Spaans politica en politicoloog. Ze was secretaris-generaal van de Europese Groene Partij (EGP) tussen november 2014 en juni 2022.