Voor échte vluchtelingen is altijd plaats, zolang ze maar niet écht komen

Misschien komen er dit jaar wel 65.000 asielzoekers naar Nederland, zei staatssecretaris Fred Teeven eergisteren bij het TV-programma Eén-op-één. Er is sprake van een een flinke stijging van het aantal asielzoekers in Nederland, met name uit Eritrea. Ook kwamen er nog steeds veel uit Syrië. Waar het getal 65.000 vandaan kwam bleef onduidelijk. Interviewer Sven Kockelmann – gevreesd om zijn eindeloos doorvragen – maande de staatssecretaris vooral om nog eens verder te benadrukken wat een ‘ramp’ dit is voor het Nederlands asielstelsel. De staatssecretaris benadrukte dat hij dit niet zou laten gebeuren; hij ging de instroom ‘ombuigen’.

Ombuigen. Gisteren, toen de staatssecretaris naar de Tweede Kamer werd geroepen, gebruikte hij het woord weer. Hij gaat onderzoek uitvoeren. De netwerken van smokkelaars, die hij voor deze toestroom verantwoordelijk houdt, moeten in kaart worden gebracht. Dan kan worden ingegrepen. Of liever gezegd: de instroom worden omgebogen.

Echte vluchtelingen Het klinkt logisch, maar toch ook vreemd. Teeven legde namelijk geduldig aan de Kamer uit dat Syriërs en Eritreërs niet zomaar ‘illegalen’ zijn, maar dat zij in Nederland en elders in grote aantallen erkend worden als vluchtelingen. En in Nederland, zo horen wij politici steeds zeggen, moet voor échte vluchtelingen nog altijd plaats zijn. Maar vrijwel in één adem ook dat woord: ‘ombuigen’.

Hij gaat er dus voor zorgen dat deze asielzoekers, naar alle waarschijnlijk ‘échte’ vluchtelingen, niet in Nederland terechtkomen. De conclusie lijkt regelrecht uit Kafka te komen: voor échte vluchtelingen is altijd plaats, zolang ze maar niet écht komen.

Bootvluchtelingen Over de gevolgen van zijn ombuigvoornemen voor onze EU-buren lijkt de staatssecretaris zich geen zorgen te maken. Hoe anders was het toen Italië – boos vanwege het gebrek aan steun van andere EU-staten bij het redden en opvangen van bootvluchtelingen – deze week dreigde nieuw bootvluchtelingen niet meer te registreren en op de Noordelijke EU-lidstaten los te laten. ‘Het failliet van het EU-asielstelsel’, noemde Teeven het.

Volgende maand neemt de staatssecretaris met zijn EU-collega’s belangrijke besluiten over het EU-migratiebeleid. Ook komt het ombuigvraagstuk aanbod: hoe gaan wij asielstromen naar Europa terugdringen. Ook in dit geval gaat het om bootvluchtelingen uit veelal Syrië of Eritrea, aangevuld met bijvoorbeeld Sudanezen of Somaliërs (landen waarvoor de erkenningspercentages als vluchteling huizenhoog zijn).

Veilige alternatieven Desondanks maken EU-lidstaten weinig aanstalten om concrete stappen te nemen om te zorgen dat zij toegang krijgen tot Europese asielprocedures. Of dat ze veilige alternatieven hebben voor het op gammele bootjes stappen met mensensmokkelaars. Nee, vooral ombuigen is het devies. Door het nog verder verscherpen van grenscontroles, die mensensmokkelaars in de kaart spelen en vluchtelingen in niemandsland laten zitten. En door een prominente rol te bedelen aan landen als Egypte en vooral Libië. Die excelleren, ondanks hun instabiliteit, in het opsluiten, uitbuiten en mishandelen van migranten en vluchtelingen. Het doorzetten van deze ombuiglijn is pas echt het failliet van het EU-asielbeleid.

Vluchtelingen moeten van Nederland naar andere EU-landen worden gestuurd en van de EU weer naar andere regio’s. Helaas is daar, bijvoorbeeld in Libanon (dat ondertussen meer dan 1 miljoen Syrische vluchtelingen opvangt) of Ethiopië (meer dan 400.000 Eritrese, Somalische en Sudanese vluchtelingen) geen andere plek meer om naartoe om te buigen.

Ramp Het eindstation van de ‘ombuig’-keten ligt dus in landen met een vaak arme bevolking en een tekort aan mogelijkheden vluchtelingen goed te ondersteunen. Daar kan de ‘ramp’ van de 65.000 hypothetische vluchtelingen die volgens Teeven naar Nederland zouden komen worden afgewend.

Als Nederland naar verhouding evenveel vluchtelingen als Libanon zou ontvangen, zouden het er zo’n 4 miljoen zijn. Daar zou de staatssecretaris zich eens even over moeten buigen.