Volt kan het Nederlandse succes niet zomaar herhalen in andere EU-landen

In maart haalde Volt Nederland drie zetels in de Tweede Kamer. De partij heeft een bijzondere boodschap: het is geen gewone partij, maar een Europese die in alle landen van de EU actief is. Geen enkele journalist stelt er een vraag over. Hoog tijd om eens te bekijken wat deze Europese partij in de praktijk voorstelt. Dit weekend deed zich een uitstekende mogelijkheid voor: Volt Europa – de moederpartij van Volt Nederland – hield haar jaarlijkse congres, dit keer in Lissabon. Na eerdere edities in Amsterdam en Sofia was dit de derde keer dat de partij fysiek bijeenkwam. De vraag is: hoe Europees is Volt nou echt?

In Lissabon word je continu herinnerd aan de gemeenteraadsverkiezingen die hier onlangs werden gehouden. Op prominente plekken hangen paarse Volt-posters met de tekst Não é politica, é Futuro : ‘het is geen politiek, het is de toekomst’. We zien ook wat exemplaren met de foto van Tiago Matos Gomes, de goedlachse lijsttrekker en tevens voorzitter van Volt Portugal. Posters of niet, de strategie is mislukt: in Lissabon haalde Volt geen enkele zetel. Dat lukte wel in studentenstad Coïmbra, waar Ines Reis dos Santos nu een zetel bezet. Door Ines kan Volt voortaan zeggen in vijf verschillende EU-landen te zijn verkozen.

Het congrescentrum in Lissabon hangt vol Portugese posters die waarschijnlijk zijn overgebleven van de campagne. Het geeft het congres een internationale uitstraling, maar de meeste bezoekers zijn gewoon Nederlands of Duits: daar zijn immers de grootste afdelingen. Als je praktisch bent ingesteld zou je denken dat het milieuvriendelijker is dit congres in een van deze twee landen te houden. Het was dan voor de meeste leden ook een stuk goedkoper geweest om erheen te komen. Nu is het voor de happy few: je moet dit reisje maar kunnen betalen.

Internationaal samenzijn De overeenkomsten tussen Volt en internationale studentengroepen zijn nauwelijks te missen. De leeftijd ligt hier rond de 25. De deelnemers beschikken over een internationaal netwerk, waarderen het samenzijn met andere internationals en maken gemoedelijke grapjes over cultuurverschillen. In deze wereld is bij voorkeur geen enkele cultuur dominant. Wat dat betreft is het Nederlandse succes problematisch. Bij de opening van het congres loopt de presentator enthousiast door de zaal en vraagt de aanwezigen waar ze vandaan komen. Dit blijkt heel vaak Nederland of Duitsland te zijn. Te vaak: de presentator is zichtbaar blij als hij iemand uit Denemarken treft.

Het Nederlandse succes is niet ongemerkt voorbijgegaan. Veel aanwezigen refereren aan de voorbeeldrol die Nederland nu heeft. Een hoogtepunt is de speech van Laurens Dassen, die veel applaus krijgt als hij vertelt hoe de campagne is verlopen. Hij vertelt dat critici dachten dat het Volt nooit zou lukken in de Tweede Kamer te komen. Zij hebben allemaal hun ongelijk moeten erkennen. Er kwamen steeds meer vrijwilligers, flyers, donaties en uiteindelijk ook media-aandacht. Dassen houdt de zaal voor dat andere Volt-afdelingen dit positieve vliegwiel ook kunnen laten draaien.

Zou het? De ambitie van Volt is een eigen fractie in het Europees Parlement. Daarvoor moet Volt minimaal 25 Europarlementariërs uit minstens zeven landen hebben. Deze ambitie was er al in 2019, maar dat mislukte. In 2024 moet het alsnog gaan gebeuren, maar het heeft er alle schijn van dat het Nederlandse succes dan niet wordt herhaald. De ledenaantallen zeggen alles: Malta 41 , Griekenland 20 , Ierland 75 , Spanje 175 , Nederland 11.596. Rara welke Volt-afdelingen zijn binnen twee jaar in staat kans te maken op een zetel in Brussel en Straatsburg?

Vijf landen, alle politieke niveaus Volt heeft een boodschap bedacht om het enthousiasme vast te houden: de partij is nu al verkozen in vijf EU-landen en op alle politieke niveaus. Dat klopt, maar de werkelijkheid is versnipperd: op Europees niveau is Volt alleen Duits, op nationaal niveau alleen Nederlands en lokaal zit men in vijf landen. De politici in Bulgarije en Portugal zijn op één hand te tellen. Het is maar hoe je ernaar kijkt: waarschijnlijk was nooit eerder een partij in zoveel landen actief, maar of iemand in Portugal of Bulgarije van Volt onder de indruk is, valt nog te bezien. Dat geldt zelfs voor Duitsland, waar electorale problemen zijn.

Hoe kon Volt in 2019 een Duitse Europarlementariër krijgen? Een lid zegt dat de Europese verkiezingen Duitsers niets interesseren en dat sommige kiezers daarom dit experiment wel wilden aangaan. De Bondsdagverkiezingen zijn echter mislukt: Volt haalde de kiesdrempel van vijf procent niet, net als de drempel van één procent om subsidie te krijgen. Voor de Bundesländer geldt eveneens een kiesdrempel en dus is Volt ook daar kansloos. Dat geldt ook voor de districten van Berlijn, waar Volt onlangs aan de verkiezingen deelnam. Daar is de kiesdrempel drie procent en die werd nergens gehaald.

De presentator van het congres houdt de moed erin en zegt dat hij onlangs in Berlijn overal Volt-posters zag. Dat zou kunnen, maar zelfs in Duitsland is Volt een dwerg. Duitse leden vertellen dat er ook in Oost-Europese landen problemen zijn. Zo is Volt Polen door expats opgericht en wordt daardoor regelmatig gezien als ‘buitenlandse infiltratie’. Volt komt immers op voor waarden die in Polen impopulair zijn zoals abortus en LHBT-rechten. De Poolse afdeling zou al twee keer een stille dood zijn gestorven en is nu aan een derde leven begonnen. Oost-Europeanen schitteren dit congres sowieso van afwezigheid.

Minuscule afdeling in Spanje Ook de Spaanse Volt-bestuurders willen graag praten. De 175 Spaanse leden zijn opvallend vaak expats die de waarde van de EU meer inzien dan anderen. In Spanje wonen de leden in grote steden als Madrid, Barcelona en Valencia, maar verkiezingsdeelname is er ver weg. Heel ver. Volt doet mee aan campagnes om Europese waarden te benadrukken en dat is relevant nu het radicaal rechtse Vox groeit. Maar veel meer zit er niet in, wat enigszins laat raden wat de kansen bij de Europese verkiezingen zijn. Volt Spanje voldoet niet eens aan de interne Volt-regels om als volwaardige afdeling te worden erkend.

De Europese co-voorzitter Reinier van Lanschot staat op het podium en vertelt dat het de bedoeling is dat Volt truly pan-European is. Wat dat is, vertelt hij er niet bij. De interpretatie blijft dat Volt overal actief moet zijn, een beeld waar veel sprekers expliciet aan refereren. Het levert bij Volt veel enthousiast geklap en gejoel op van studenten voor wie de waarde van de EU vanzelfsprekend is. Maar ook zij moeten erkennen dat het nog een lange weg is om een substantiële politieke factor te worden en een eigen fractie in het Europees Parlement te realiseren. En zelfs als die er komt, zal die vooralsnog onmachtig zijn.

Hoop doet leven en dat is precies wat men bij Volt doet. De partij voelt in ieder geval Europees aan en dat is voor de vele jonge deelnemers voldoende. Het is geen basis voor een snelle uitbouw, maar wel voor lange nachten in het centrum van Lissabon.