Volt is in Duitsland een dwerg en in het oosten zelfs non-existent

Volt zit al bijna een half jaar in de Tweede Kamer en langzaam leren we de partij kennen. Volt ging de Nederlandse verkiezingscampagne in met het idee dat het een Europese partij was, maar dat is bezijden de waarheid: het idee dat Volt actief is in alle EU-landen, is slechts een toekomstdroom. Ten tijde van de Nederlandse campagne was Volt vooral Duits: daar waren verreweg de meeste mensen van Volt verkozen en heeft de partij ook de meeste leden. Maar sinds het Nederlandse succes is dit veranderd: zo’n tweederde van de leden van de Europese partij is nu Nederlands.

De verkiezing in een nationaal parlement was voor Volt een droom die uitkwam. Maar juist op dit landelijke niveau heeft Volt een probleem: de kansen om gekozen te worden hangen sterk af van het nationale kiesstelsel. Nederland heeft een heel lage kiesdrempel en dus was ons land een relatief makkelijke plek om het parlement binnen te komen. In Bulgarije mislukte dit: Volt deed mee als onderdeel van een anti-corruptie-coalitie en die haalde weliswaar de kiesdrempel, maar het parlement kent nu alleen vertegenwoordigers van andere partijen uit die coalitie, niet van Volt.

De Bundestagverkiezingen Zo komen we bij de Bondsdagverkiezingen op 26 september. Volt wil ook dit parlement in, maar het ziet er slecht uit. In Duitsland geldt een kiesdrempel van vijf procent en soms halen zelfs gevestigde partijen als de FDP – een soort Duitse VVD – die niet. Volt is daarom op voorhand kansloos. Er werden twee ‘Spitzenkandidaten’ aangesteld die nauwelijks volgers op Twitter hebben: een veeg teken dat ze er bij de Duits verkiezingen niet toe doen. Rebekka Müller heeft ruim 1.100 volgers en Hans-Günter Brücker, nu al gemeenteraadslid in de stad Bamberg, nog geen duizend.

Meer vege tekenen van Volts irrelevantie zag ik tijdens mijn vakantie in het oosten van Duitsland. Vorige maand hingen daar overal posters met kandidaten van de sociaaldemocratische SPD, Die Linke, de Groenen en de christendemocratische CDU, maar Volt zag je werkelijk nergens, ook niet in grote steden als Dresden en Leipzig. Alleen in Magdeburg kwam je een enkele poster tegen. Ter vergelijking: een lokale SPD’er hing in dit stadscentrum op elke hoek van de straat. Opeens vallen de puzzelstukjes in elkaar: voor zover Volt al Duits is, is de partij West-duits, al is het niet zo duidelijk of Duitsers zelf nog in die termen praten.

In het oosten van Duitsland is men armer dan in het westen, is men ongetwijfeld minder met klimaat bezig, kijkt men anders tegen corona aan en stemt men vaker op rechtspopulisten. Deze wereld staat al met al veel verder van Volt af dan die in west-Duitsland. Opeens zie je het: alle Volt-politici in Duitsland zijn gekozen in het westen, nooit in het oosten. Dat dit de kans verder verkleint om ooit in de buurt van de Duitse kiesdrempel van vijf procent te komen mag duidelijk zijn. Het patroon is herkenbaar: in heel Oost-Europa is Volt non-existent met Bulgarije als relatieve uitzondering. Hoe langer een gebied in de EU zit, hoe actiever Volt er is.

Een afwijkende strategie Volt weet dit zelf natuurlijk ook wel. Een Europees Volt-bestuurder legde me maanden geleden daarom de strategie voor de Bondsdagverkiezingen uit. Duitsland kent een gemengd kiesstelsel waarbij burgers stemmen op een partij én op een kandidaat uit hun eigen kiesdistrict. De zetels in de Bundestag worden deels op basis van die directe kandidaten uit de kiesdistricten verdeeld. Als Volt in een bepaald kiesdistrict een kandidaat heeft die meer stemmen haalt dan de concurrenten, komt die persoon direct in de Bondsdag. Om in de Bondsdag te komen moet Volt zich dus richten op één of meer specifieke kiesdistricten, niet op het hele land.

Nu de Bondsdagverkiezingen naderen wordt de vraag steeds interessanter waar Volt dit probeert te bereiken. Ik heb het even voor u nagevraagd bij dezelfde Europese Volt-bestuurder: in welke districten probeert Volt zo’n lokale kandidaat direct verkozen te krijgen? De strategie blijkt alweer veranderd: Volt richt zich bij nader inzien toch op de landelijke, algemene campagne. Hoe groot de kans is dat iemand van Volt binnenkort in de Bondsdag zit kunt u dus wel uittekenen. In Duitsland is Volt op landelijk niveau niets meer dan een actiegroepje dat om meer EU schreeuwt.