Volksopstand in IJsland na Panama Papers: premier stapt op

In IJsland heeft maandagavond een massaal protest plaatsgevonden voor de deur van het parlement in de hoofdstad Reykjavik. Zo’n 24 duizend mensen, 7,5 procent van de totale bevolking, eisten daar het aftreden van premier Sigmundur David Gunnlaugsson na de onthullingen in de Panama Papers.

De demonstranten droegen spandoeken mee met daarop teksten als ‘Neem uw verantwoordelijkheid’ en ‘Waar is de nieuwe grondwet?’. Met die laatste wordt verwezen naar de nieuwe grondwet die werd opgesteld na de politieke crisis van 2009, maar die uiteindelijk nooit door het parlement kwam.

Ten tijde van het protest was het parlement bijeen om de inhoud van de Panama Papers en daarin de rol – én toekomst – van de premier te bespreken. Gunnlaugsson is een van de politici die volgens de documenten geld hebben weggesluisd naar belastingparadijzen. Een politiewoordvoerder noemde de mensenmassa in de straten voor het parlement het grootste protest dat hij ooit heeft gezien in Reykjavik.

Ook de linkse oppositie heeft het onstslag van Gunnlaugsson geëist. De premier weigert echter, omdat hij van mening is de belastingen niet te hebben ontdoken. De Panama Papers laten zien dat Gunnlaugsson in 2007 miljoenen dollars aan obligaties van de grootste IJslandse banken in een brievenbusfirma op de Britse Maagdeneilanden heeft gestoken. Gunnlaugsson, die nauw betrokken was bij de onderhandelingen over het redden van omvallende banken, verkocht zijn aandeel in de brievenbusfirma in 2009 aan zijn vrouw voor het symbolische bedrag van één euro. Bij zijn aantreden in het parlement, datzelfde jaar, verzweeg Gunnlaugsson zijn financiële belang in de firma.

De kwestie ligt extra gevoelig in IJsland, een land dat bijzonder hard is getroffen door de bankencrisis waarbij bankiers grif gebruik maakten van brievenbusfirma’s voor hun riskante financiële constructies. IJsland is ook een van de weinige landen waar bankiers, 29 in totaal, veroordeeld zijn voor een gevangenisstraf voor hun aandeel in de crisis.

Eerder deze week werd Gunnlaugsson, zelf een voormalig journalist, door de Zweedse omroep STV aan de tand gevoeld over het opduiken van zijn naam in de Panama Papers. Daarop verliet de premier, na het nodige gestotter, het gesprek.

Update 16.00 uur:  De IJslandse president Olafur Ragnar Grimsson heeft het aangeboden ontslag en het verzoek om nieuwe parlementaire verkiezingen door premier Gunnlaugsson geweigerd. De premier was daarvoor op bezoek gegaan bij de president, die vanwege de onthullingen in de Panama Papers zijn verblijf in de Verenigde Staten heeft afgebroken. De premier zou binnen het parlement nog altijd op voldoende steun kunnen rekenen om aan te blijven. Om 17.00 uur plaatselijke tijd staat een nieuwe demonstratie gepland om het aftreden van de premier af te dwingen.

Update 18:00: premier Sigmundur David Gunnlaugsson is opgestapt. Volgens lokale media heeft hij nog wel de goedkeuring nodig van de president en de rechtse Independence Party voordat het officieel is. Gunnlaugsson zou wel aanblijven als voorzitter van zijn progressieve partij, en de minister van Landbouw, Sigurður Ingi Jóhannsson zou zijn plaats als premier innemen.