Voer een kiesdrempel in, of zeur niet over de formatieduur

Iedereen klaagt over de lange duur van de kabinetsformatie, maar alleen een minderheid is bereid er echt iets tegen te ondernemen. Iets wat helpt, bedoel ik.

Wel worden er allerlei voorstellen gelanceerd die níet zullen helpen. Vooral het idee om de formatie aan een termijn te binden is populair. Volgens de voorstanders hiervan zou de vorming van een kabinet hooguit drie (of zes, of welke termijn ze ook noemen) maanden mogen duren. Bij overschrijding volgen automatisch nieuwe verkiezingen.

Dat klinkt heel probaat, maar het zal geen soelaas bieden. Nieuwe verkiezingen na enkele maanden zullen immers vrijwel dezelfde uitslag vertonen als de vorige. Wie mij niet gelooft moet maar eens de polls van de laatste maanden bestuderen. Zelfs als je nu verkiezingen zou houden komt de VVD nog steeds als grootste uit de bus, terwijl D66 als tweede zou eindigen. Of misschien wordt de PVV tweede en D66 derde. Maar wie zou er met de PVV willen regeren?

De enige maatregel die bijdraagt aan het bekorten van de formatieduur is de invoering van een kiesdrempel. Dat houdt in dat alleen partijen die een bepaald percentage van de stemmen hebben gehaald voor een zetel in aanmerking komen. Alle piepkleine partijen (en dat zijn er in Nederland op dit moment een heleboel) zouden dan niet meer in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. De wel verkozen fracties krijgen daardoor meer zetels, waardoor ze niet meer zo lang op zoek hoeven naar meerderheden. Een kabinetsformatie van driehonderd dagen – zoals naar verwachting de huidige – wordt daardoor onwaarschijnlijk. Garanties biedt een kiesdrempel overigens niet. Partijen kunnen eindeloos blijven onderhandelen over punten en komma’s. Maar de kans dat het kabinet binnen niet al te lange tijd het bordes kan beklimmen, neemt er wel door toe.

Een kiesdrempel bestaat op dit moment in diverse andere Europese landen, waaronder Duitsland. Daar bedraagt hij 5 procent. De laatste formatie ging snel bij onze buren en werd door menigeen als voorbeeld voor Nederland genoemd. In België hebben ze ook een kiesdrempel van 5 procent, maar toch duurt het daar vaak heel lang voor een kabinet kan aantreden, hoor je vaak. Dat klopt, maar de vergelijking is niet eerlijk. België bestaat eigenlijk uit twee landen: Vlaanderen en Wallonië. Die verschillen niet alleen qua taal, maar ook wat betreft de politieke cultuur: Vlaanderen is overwegend rechts, Wallonië oud-links. Een Vlaming kan niet op een Waalse partij stemmen (tenzij hij/zij in Brussel woont) en een Waal niet op een Vlaamse. Kortom: België mag je niet als tegenargument voor een kiesdrempel hanteren.

Een tegenargument is wel dat kleine partijen door een kiesdrempel niet meer in de Tweede Kamer komen. Maar liefst negen van de zeventien fracties die in maart in ons parlement zijn gekozen zouden de dupe zijn van een kiesdrempel. Je kan het betreuren dat bijvoorbeeld de BoerBurgerBeweging, de SGP, de Partij voor de Dieren of JA21 geen Kamerzetels meer zouden bezetten. Je kunt ook denken: opgeruimd staat netjes. Maar hou er in elk geval rekening mee dat ook bij de laatste verkiezingen heel wat partijen géén zetel hebben gekregen omdat ze de kiesdeler (het totaal aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door 150) niet haalden. Ongeveer vijfentwintig partijen trof dit lot. Iedereen die zijn stem uitbracht op bijvoorbeeld de Piratenpartij, JEZUS LEEFT of Splinter deed dat vergeefs. Voer je een kiesdrempel in, dan neemt het aantal partijen zonder zetels wat toe, meer is er feitelijk niet aan de hand.

Maar ik denk niet dat er voor een kiesdrempel op dit moment voldoende steun bestaat. VVD en CDA hebben de invoering ervan wel eens geopperd en ook D66 wekt de indruk er voorstander van te zijn (het woord ‘kiesdrempel’ komt overigens niet in het verkiezingsprogramma van de democraten voor). Maar deze drie partijen hebben niet genoeg draagvlak in de Tweede Kamer.

Alles zal dus wel blijven zoals het nu is. Nederland is een land zonder kiesdrempel. De kabinetsformaties duren er langer en langer. Jammer dan.