Vluchtelingen en de menselijke maat

Verandering brengt angst teweeg, of het nu om windmolens, dijkverhogingen of vluchtelingen gaat. Het is belangrijk die angst recht in de ogen te kijken. Het fenomeen hoort bij een proces van verandering.

‘Angst is een dief, omdat angst je berooft nog voordat je ergens aan begint.’ B. McGill

Vaak komt verandering omdat het moet. Windmolens zijn nodig om klimaatverandering te beteugelen. Dijkverhogingen om overstromingen te voorkomen. De feiten spreken voor zich. Juist bij vluchtelingen ontbreekt die nuchterheid.

Een andere dimensie is dat mensen zich vaak persoonlijk niet serieus genomen voelen. De overheid wordt ervaren als een stoomwals die over hen heen dendert. Dat maakt mensen boos en angstig. Aandacht voor het persoonlijke wordt gemist. Die kritiek op de ‘technocratie’ is vaak terecht. Wat gebeurt er als we een paar cruciale feiten delen en de verhalen van mensen serieus nemen?

Het devies van het kabinet is: Opvang in de regio.

Libanon Het Libanese Dorpje Ketermaya vangt vijfduizend vluchtelingen op, meer dan het Verenigde Koninkrijk komend jaar opneemt. Dokter Kasem werkt er dag en nacht. Tachtig procent van zijn patiënten zijn Syriërs, die helpt hij voor niets. Al vijf jaar lang.

Jordanië In Jordanië, vijfde land op de wereldranglijst van waterschaarste, ontstond het grootste regionale vluchtelingenkamp Zaatari, een stad ter grootte van Purmerend met meer dan 81.000 inwoners. Kinderen gaan in Jordanië per toerbuurt naar school, in de ochtend de Jordaanse kinderen, in de middag de Syrische kinderen. Ouders mogen niet werken dus kinderarbeid is aan de orde van de dag. Al vijf jaar lang.

Turkije

Van de vier miljoen Syrische vluchtelingen bevinden zich 1,8 miljoen mensen in Turkije waarvan 366.000 in Istanbul. Het zijn overigens wel diezelfde gevluchte Syriërs die afgelopen jaar voor tien procent bijdroegen aan de Turkse economie.

Angst bestrijd je niet alleen met feiten. Vaak gaat het om beelden, om woorden. Een ‘tsunami’ van vluchtelingen helpt niet tegen de angst. Beelden van mensen die massaal aan de grenzen staan helpen evenmin. Maar wie beter kijkt ziet iets anders. Op de vlucht is de Syrische middenklasse. Mensen met kennis, kunde en net nog genoeg geld om de keuze te kunnen maken om het onleefbare Syrië te verlaten.

En dan is er de vraag hoe gastvrij wij eigenlijk zijn. Wat was de laatste keer dat u uw buren hielp toen zij de sleutel vergaten, een lekke band hadden, of hun auto niet wilde starten? De vraag is niet alleen of er ruimte is in ons land, maar of er ruimte in ons hart. Kunnen we, willen we die buurman of buurvrouw zijn? Hoe willen we in Nederland vormgeven aan een humane en menselijke opvang die leidt tot een succesvolle integratie en de gemeenschap laat bloeien?

Syrische Gastvrijheid Tijdens de oorlog in Irak vingen de Syriërs de anderhalf miljoen Iraki’s op in hun huizen. Er waren eenvoudigweg geen vluchtelingenkampen. Er is een Syrisch spreekwoord: “een klein huis biedt genoeg ruimte voor duizend vrienden”. In Syrië is dit niet alleen een zegswijze maar ook een handelswijze. 7,6 miljoen ontheemde Syriërs worden binnen de landsgrenzen opgevangen door de Syriërs zelf. Mijn vriendin Umm Ali vangt al meer dan vijf jaar lang haar buren op. Elke dag weer en de aantallen blijven groeien. Slapen bij toerbuurt, het weinige eten en drinken delen.

Nederland voert nu het slechtst denkbare beleid. We zitten vast in de technocratie. We gaan voor bulkopvang onder het motto: “sober en rechtvaardig”. De politiek reageert op de angst. Consequentie is dat we mensen die al lange tijd vol trauma’s onderweg zijn van opvang naar opvang slepen. We willen ze gewoonweg niet. Dit is de middenklasse van Syrië. Dit zijn de mensen die voor zichzelf kunnen zorgen. “Waardigheid en de kans iets terug te doen voor Nederland”, is een veel gehoord commentaar onder Syriërs.

Geef ook de vele energieke Nederlanders die als vrijwilliger aan het werk willen de kans. De overheid trekt het probleem naar zich toe, isoleert de vluchtelingen en houdt vrijwilligers op een afstand. Laat ruimte en zorg voor een fijnmazige opvang verspreid over stad en regio, in alle wijken en niet alleen de kwetsbare. Stem behoeften af met vluchtelingen, vrijwilligers en buurtbewoners. Een aantal gesprekken met de vluchtelingen leert dat families liever samen met hun oudere kinderen wonen, die volgens de Nederlandse wet in aanmerking komen voor een eigen huis omdat ze boven de achttien zijn. Zo komt weer een aantal huizen beschikbaar voor anderen, die al lang op de wachtlijst staan. Soms is het de overheid zelf die de angst produceert. Net als bij de windmolens en de dijkverhoging, maar daar hebben we dat lesje al wel geleerd.

Ontvluchten en ontmoeten is de kern. Oftewel zoals de Libanese dichter Khalil Gibran schrijft: “Alleen via het pad van de nacht bereikt men het ochtendgloren.” Laten we met vertrouwen in elkaar en onze democratie dit proces doorlopen in de hoop dat de ochtend gloort.

Esseline van de Sande is expert Grote Midden Oosten Platform