Vliegen post-corona: definitief een rechtse hobby?

“Cheap air travel is over. Voila.” Dit waren deze week de woorden van Alexandre de Juniac , de president van de luchtvaartbrancheorganisatie IATA. Of die voorspelling werkelijk uitkomt, is de vraag. De Juniac baseerde deze voorspelling op de aanname dat social distancing aan boord van vliegtuigen blijvend de norm gaat worden. Dat is natuurlijk nog lang geen uitgemaakte zaak. Ryanair-topman O’Leary noemde het al een idioot plan en stelde voor dat overheden dan maar voor die lege stoelen gaan betalen. We kunnen er vrij zeker van zijn dat ook andere luchtvaartmaatschappijen zo in de wedstrijd zitten.

Logisch ook: met minder passagiers aan boord moeten de ticketprijzen wel omhoog om vliegen rendabel te houden. Bovendien is er nog een logisch gevolg, die door monsieur De Juniac niet werd genoemd: social distancing aan boord zou vliegen per persoon per kilometer nog slechter maken voor het milieu. De CO2-uitstoot per passagier wordt met minder passagiers aan boord immers óók een stuk hoger. En vliegen was al niet zo best, hoewel vliegtuigen ontegenzeggelijk zuiniger zijn geworden.

Nieuw tijdperk Persoonlijk verwelkom ik een tijdperk waarin goedkoop vliegen tot het verleden behoort. Maar is social distancing aan boord van vliegtuigen daarmee ook een goed idee? Dat misschien toch ook weer niet. Laat vliegen vooral onbetaalbaar worden om de juiste redenen: omdat er een accijns zit op kerosine, omdat passagiers verplicht en serieus de CO2-uitstoot van hun vlucht compenseren (duur, héél duur, als je het goed wilt doen), omdat vliegtuigen verplicht een paar drupjes biofuel bijtanken desnoods. Zou je dit alles doen, dan zou je kunnen spreken van een sector waarin zowel bedrijven als consumenten een eerlijker prijs betalen. Gewone mensen zouden zich vliegen niet gemakkelijk meer kunnen veroorloven.

Helaas wemelt het van de politici die onder het mom van ‘realisme’ en ‘first things first’ eerst willen werken aan economisch herstel. De boodschap is duidelijk: klimaatdrammers terug in hun hok, en eerst eens even zorgen dat de ‘vitale infrastructuur’ overeind blijft. Verre vliegvakanties zijn in ons deel van de wereld tenslotte wel een onvervreemdbaar mensenrecht, en hoe moet het zonder de luchtvaart met de wereldeconomie? Het winnen van die strijd is al moeilijk en social distancing zou de prijs van een ticket dus wel duurder maar niet eerlijker maken. Want reken er dan maar niet op dat de klimaatimpact per persoon per km dan nog serieus teruggedrongen zou worden. Integendeel.

De nieuwe leugen: verduurzaming als ‘linkse hobby’ De kans dat de luchtvaart in 2030 zelfs maar in de buurt komt van haar eigen doelstellingen om te verduurzamen komt, lijkt inmiddels al verkeken. We hoorden het deze week bijvoorbeeld vanuit de Europese Commissie, bij monde van Commissaris Transport Adina Valean. Of dit het moment was om maatschappijen te verplichten te investeren in zuiniger toestellen, of om Europees werk te maken van een bijmengverplichting voor biofuel? Integendeel, was haar antwoord. Niet verwonderlijk, wel dramatisch: zonder dit soort maatregelen blijft er bedroevend weinig over van de doelen voor 2030 om CO2-uitstoot te verlagen.

In Nederland maakte de VVD het vrij bont. Die partij presteerde het om de te bouwen biokerosinefabriek in Delfzijl in Goedemorgen Nederland een “linkse hobby” te noemen (de opening van de fabriek wordt uitgesteld). Dat is om heel veel redenen absurdistische onzin. Biokerosine was namelijk nooit een linkse hobby, het was een rechtse hobby. Vanaf het allereerste begin is sprake geweest van de meest zuivere greenwashing. Al in 2009 en in 2011 doorzagen mensen met een béétje kennis van zaken dat het ging om een ordinaire reclamestunt. Ze had enkel als doel de illusie te wekken dat het klimaatprobleempje door KLM daadkrachtig werd aangepakt, en dat niets groei van luchtvaart in Nederland in de weg stond: een groei van Schiphol, dus een groei van KLM, en opening van Lelystad Airport zou natuurlijk volgen.

Het heeft KLM niet verhinderd om tien jaar lang de grootste bullshit over biokerosine de wereld in de slingeren. En de praatjes gingen er als zoete koek in. In reactie op het Protestival op Schiphol in december 2019 nodigden VVD-Europarlementariër Carolina Nagtegaal-Van Doorn en VVD-Tweede Kamerlid Remco Dijkstra de activisten van Greenpeace en Extinction Rebellion NL uit om hun dansjes te komen doen in Delfzijl, bij die te bouwen biokerosinefabriek. Alles zou goedkomen met de verduurzaming van de luchtvaart.

Dat is ook waarom VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen zelf is druk bezig om werk te maken van een Europese bijmengverplichting. Dat idee heeft ze één-op-één overgenomen uit het Actieplan Slim & Duurzaam van de Nederlandse luchtvaartsector zelf, uit 2018. En zonder Europese bijmengverplichting zijn de daarin gestelde ambities ten aanzien van biokerosine in één klap volstrekt kansloos.

Dood en begraven We weten al dat er van de plannen van tien jaar terug voor 2020 niets terecht is gekomen. Waarom zou dan voor 2030 anders zijn? Ook dan zal er in de verste verte niet genoeg biokerosine beschikbaar zijn. Probleem alleen is wel: ongeveer een derde van de verduurzaming het komende decennium hangt hiervan af. Zonder voldoende biokerosine zou KLM er niet eens in slagen om de CO2-uitstoot met een lullige één procent per jaar terug te dringen.

Je zou dus zeggen dat het verhaal over biofuel inmiddels dood is en begraven. De luchtvaart gaat de komende tijd niet verduurzamen. De redding van KLM met vier miljard euro bevat natuurlijk geen harde afspraken over verduurzaming (en dat kan ook helemaal niet). Ze dient maar één dom, kortzichtig doel: het redden van banen en het beschermen van het netwerk van Schiphol, want Nederland heeft een open economie. Het is gelul.

Het sprookje van Schiphol als banenmotor is al vaak gefileerd, onlangs nog uitstekend door Follow the Money. Meer indirecte verbindingen met iedere uithoek van de wereld zou ook prima zijn. Wat we wel weten over vliegen in het post-coronatijdperk: het blijft nog heel lang slecht voor het milieu, zicht op noemenswaardige verbetering is er niet, steeds meer mensen besluiten al om minder te gaan vliegen, maar iedereen betaalt aan deze fossiele reddingsoperaties mee. Vliegen: met recht een rechtse hobby.