Vinden we het wel acceptabel dat er nooit meer een Elfstedentocht wordt verreden?
De afgelopen week was de klimaatcrisis volop in het nieuws. Helaas niet vanwege de het rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie dat de concentraties broeikasgassen een recordhoogte hebben bereikt. Of vanwege het rapport van het VN-Milieuprogramma dat we met huidige toezeggingen voor klimaatactie op ongeveer 2,5 graad opwarming afstevenen.
Nee, aan de talkshowtafels ging het vooral over de vraag hoe acceptabel we het vinden dat klimaatactivisten schilderijen besmeuren. Mag ons cultureel erfgoed het doelwit zijn van klimaatacties? Schilderijen als Van Goghs Zonnebloemen of Vermeers Het meisje met de parel hebben ten slotte geen boodschap aan klimaatverandering.
Maar vinden we het dan wel acceptabel dat koeienhouders in Kenia geforceerd worden om over te gaan op het houden van kamelen, omdat het door klimaatverandering te droog wordt? Of dat miljoenen mensen in Pakistan en Nigeria hun huis en eigendommen kwijtraken door overstromingen, versterkt door klimaatverandering? Of dat een land als Tuvalu door zeespiegelstijging als gevolg van klimaatverandering misschien wel helemaal verdwijnt?
Dichter bij huis kunnen we ook denken aan de Elfstedentocht. Een hele generatie Nederlanders heeft deze iconische tocht nog nooit meegemaakt. Door de opwarming van de aarde wordt de kans steeds kleiner dat er ooit nog een Elfstedentocht zal plaatsvinden. Is het verlies van dat cultureel erfgoed dan wel acceptabel?
Zonder de acties goed te praten, is het schilderij als symbool wel te begrijpen. Een aanval op cultureel erfgoed doet iets met ons. Daarom spreken we ons er tegen uit. Maar het zou goed zijn om ons ook uit te spreken tegen al die vormen van cultureel erfgoed die niet door klimaatacties, maar door klimaatverandering dreigen te verdwijnen.
Dat wij het ons in Nederland kunnen veroorloven om ons druk te maken over deze radicalere vormen van klimaatactivisme heeft volgens mij te maken met een groot voorrecht. Wij raken zelf namelijk niet op een onmiskenbare manier ons cultureel erfgoed kwijt door de gevolgen van de door onszelf veroorzaakte klimaatverandering. De gevolgen van klimaatverandering in Nederland staan bijvoorbeeld in schril contrast met die in Pakistan, waar afgelopen zomer meer dan 33 miljoen inwoners hun huis zijn kwijtgeraakt door overstromingen. Dat is twee keer de gehele bevolking van Nederland. Het is ongekend wat zij aan cultureel erfgoed zijn kwijtgeraakt. Het zal nog maanden duren voordat de gedane schade is hersteld, terwijl de bevolking in voedselonzekerheid leeft. En ondertussen gaat het aan onze talkshowtafels over soep, lijm, en … Zat er nou wel of niet een glasplaat voor?
De bedreiging van ons cultureel erfgoed door klimaatacties staat in schril contrast met de bedreiging van cultureel erfgoed door klimaatverandering. Als onze schilderijen, maar ook onze Elfstedentocht, ons echt aan het hart gaan, dan zouden we direct gehoor moeten geven aan daar waar die rapporten ons op wijzen: snelle systeemwijde transformaties en geen nieuwe fossiele projecten. Ook u kan daarvoor in actie komen, bijvoorbeeld door met uw buurvrouw te praten over de urgentie van klimaatverandering, door uw werkgever te wijzen op de fossiele investeringen van uw pensioenfonds, of door de volgende klimaatmars mee te lopen samen met je hele vriendengroep. Niet elke activist is ten slotte uitgerust met soep en lijm.