Vervuilende uitstoot neemt toe maar olifant in de kamer blijft onbenoemd

Hoewel alle nieuwszenders deze week berichten over een toename van vieze lucht, blijft de olifant in de kamer onbenoemd: het ontbreken van een onafhankelijke autoriteit. Niet zo gek dus dat het de afgelopen jaren niet is gelukt om de lucht (iets) schoner te maken. De vraag is waarom niet?

Het gaat hier dus om cijfers die door grootste vervuilers zelf zijn opgesteld of schattingen die de Emissieregistratie heeft gemaakt op basis van wat de bedrijven zelf hebben opgegeven.

Sinds 2016 moeten bedrijven minder giftige stoffen uitstoten. Hiervoor is een 'minimalisatieplicht' bedacht die inhoudt dat bedrijven er alles aan moeten doen om de uitstoot te vermijden, of anders zo min mogelijk te maken.

Volgens opeenvolgende politici, zoals staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) in 2017 en haar opvolgers Stientje van Veldhoven (D66), Vivianne Heijnen (CDA) zou dit een 'uniek juridisch instrument' zijn. "Dus niet iets tijdelijks, maar een structurele aanpak van reduceren van emissies", schreef de laatste in een Kamerbrief.

Structureel misschien maar niet onafhankelijk laat staan gefundeerd op basis waarvan we uitspraken kunnen doen over eventuele gedragsverandering in opmaat naar minder uitstoot (kabinetsdoel) en dus schone lucht.

Afgezien van het slechte nieuws over toename giftige stoffen zijn de schrikreacties vandaag dus minimaal naïef.

Elk praktijkonderzoek van de afgelopen 10 jaar laat zien dat de uitstoot niet afneemt. RTL Nieuws vergeleek de uitstootcijfers van ruim 200 bedrijven tussen 2015 met 2022. Bij de meeste nam het niet af en bij 40 procent ging het juist omhoog.

Dus terwijl de politiek blijft schermen met instrumenten waarbij de vervuilers hun eigen uitstoot keuren (waar zagen we dit eerder?) wordt onze lucht steeds viezer.

Vooral de toename van de zgn PAK's (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) zijn giftig en dus meest schadelijk. Deze ontstaan bij verbranding.

Bijvoorbeeld. De uitstoot van deze PAK's door Tata Steel Nederland is met 58 (!) procent gestegen sinds 2015. Deze kunnen leiden tot een verhoogd risico op kanker, zoals long- en blaaskanker.  Maar ook lood en kwik schadelijk zijn voor het zenuwstelsel.

Veelgehoord excuus vanuit politiek en industrie is dat de wetgeving te complex zou zijn waardoor uitvoering lastig is en handhaving praktisch onmogelijk. Ofwel we willen wel maar we weten niet hoe.

Ook al is het geen excuus, voor een deel klopt dit wel. Maar het is niet heel moeilijk.

Vervang ‘leve de vrijblijvendheid’ met ‘leve de schone luchtnorm’ (conform aanbevelingen World Health Organization die Nederland al jaren negeert).

Stel vervolgens een onafhankelijk inspectie-orgaan in die structureel meet, rapporteert en handhaaft. Laten we dan kijken hoe snel de lucht (iets) schoner wordt?