Vertel bij de geboortepapieren van Nederland het hele verhaal, het eerlijke verhaal

Klaas Dijkhoff en Pieter Heerma hebben blijkens Het Parool nu al wat losgelaten over hun inbreng tijdens de algemene beschouwingen. “We mogen trots zijn op onze geschiedenis en dat mogen we best laten zien,” zeggen ze. Daarom moeten de ¨geboortepapieren¨ van Nederland permanent worden tentoongesteld zodat de burgers er van jongs af aan eerbiedig langs kunnen schuifelen.

Die geboortepapieren zijn het Plakkaat van Verlatinghe, de Unie van Utrecht en de Apologie van Willem van Oranje. Dat zijn alle drie documenten uit de eerste periode van de tachtigjarige oorlog. In het plakkaat van Verlatinghe zwoeren de deelnemende gewesten officieel hun gehoorzaamheid aan de Spaanse koning Filips II af met het argument dat hij door zijn tirannie zijn plichten had verzaakt. Dat was in die tijd een heel revolutionaire daad omdat de algemene opvatting luidde dat koningen hun gezag aan God ontleenden zodat elk verzet tegen hen ook opstand tegen de Almachtige inhield. De Apologie is een pamflet, waarin een en ander uitvoerig wordt uitgelegd. Willem van Oranje liet dat opstellen door zijn een van zijn spin doctors Pierre Loyseleur de Villiers. Het verscheen voor het plakkaat, nadat Filips II Willem in de ban had gedaan. Hij gaf daarmee iedereen het recht hem te vermoorden. De Unie van Utrecht tenslotte was het verbond dat de opstandige gewesten van de Nederlanden met elkaar sloten. Wilt U die stukken inzien? Dat kan meteen.

Dit is het Plakkaat van Verlatinghe. Hier hebt U de titelpagina van de Apologie en vanaf deze plek valt de volledige tekst als pdf binnen te halen. Wikisources tenslotte levert U de tekst van de Unie van Utrecht.

Zonder context zeggen ze weinig. Het zijn geen tijdloze documenten. Ze moesten onder specifieke omstandigheden een rol spelen. Geen van de opstellers zal gedacht hebben dat ze de geboortepapieren van een land hadden opgesteld. Als Dijkhoff en Heerma hun zin krijgen, moet er dus een hele tentoonstelling omheen worden ingericht. Anders heeft het weinig nut. Die expositie moet de context van de documenten duidelijk maken en laten zien hoe zij op den duur de geboortepapieren van een land konden worden. Daar kun je een prachtig propagandaverhaal van maken over de evolutie van ons land naar een democratie met een prachtige grondwet en een zelfbewuste burgerij die Dijkhoffs en Heerma´s afvaardigt naar het Binnenhof waar zij jaarlijks luisteren naar de Troonrede, voorgedragen door een ver familielid van Willem van Oranje.

Dan blijven er een paar dingen in de schaduw: de politieke moord bijvoorbeeld op de oude landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt, die tijdens een showproces dat werd geregisseerd door prins Maurits, zoon van opgemelde Willem, wegens verraad ter dood werd veroordeeld. De gruwelijke moord een stukje verderop gepleegd, op de net afgetreden raadpensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis. Ze waren de Gevangen Poort uit gesleurd, zonder dat de bewakers iets deden, door een goed georganiseerde bende van oranjeklanten, die verknocht waren aan Willem III, de achterkleinzoon van opgemelde Willem.

De Unie van Utrecht fungeerde zo´n beetje als grondwet voor de Republiek der zeven verenigde provinciën, die werd geroemd om zijn interne vrijheid en zijn collectief bestuur. Dit geweldige land kende echter behalve provinciën (en dat ene landschap Drenthe) ook onderworpen gebieden die vanuit Den Haag werden bestuurd: staats-Vlaanderen, staats-Brabant en staats-Limburg. Dit waren de zogenaamde generaliteitslanden. Westerwolde hoorde daar technisch ook bij maar het bestuur daarvan was uitbesteed aan de provincie Groningen.

Katholieken werden alleen geduld als zij hun godsdienstoefeningen in het verborgene hielden. Hun kerken moesten er van buiten als woonhuizen uitzien. Doopsgezinden hadden het wat dat betreft iets gemakkelijker. Ze hoefden er alleen maar voor te zorgen dat hun vermaningen achter de rooilijn van de straat stonden met een ander pand ervoor.

Weet je, mensen willen zich graag in de geschiedenis van hun land herkennen. Ze zien graag dat er eerlijkheid en openheid betracht wordt over individuen en groepen uit het verleden waarmee zij zich persoonlijk verwant voelen. In de buurt van het plakkaat van Verlatinge moet misschien ook ergens ruimte zijn voor de bestseller van ds. Udemans, het Geestelick Roer van ´t Oorlogsschip. Daarin staat wie je tot slaaf mag maken en waarom. Hier een stukje. Collega Bernardus Smytegelt dacht er anders over. Hij vond slavenhandel de ergste vorm van mensendiefstal Voor de liefhebbers: lees dit boeiende essay van L.J. Joosse. Daaruit blijkt dat er in die tijd meer discussie bestond over de toelaatbaarheid van slavernij dan je zou denken.

Wat de Vereenigde Oost-Indische Compagnie betreft… Ach het is zo wel duidelijk: het hele verhaal, het eerlijke verhaal. Dat is waar dit land behoefte aan heeft.