Verrek, dat is Matthijs van Nieuwkerk in haute couture

The Devil Wears Prada is weer op de buis

Netflix heeft The Devil Wears Prada weer in de programmering gezet. Deze film was bij het uitkomen in 2006 meteen een groot succes vanwege de magistrale manier waarop Meryl Streep een tiranniek hoofdredacteur van een modetijdschrift neerzette die dag en nacht absolute gehoorzaamheid eiste en iedereen van wie zij vermoedde dat die aan haar stoelpoten zaagde, meteen de straat op smeet.

Een en ander was gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Lauren Weisberger, die daarna het succes van haar eersteling nooit meer heeft overtroffen. Ze was aan het begin van de eeuw een aantal maanden persoonlijk assistent van Anna Wintour, hoofdredacteur van Vogue. Iedereen zag meteen dat Meryl Streep háár verbeeldde. Het duurde enige tijd voor Wintour liet merken dat zij het toch wel een goede film vond. The Devil Wears Prada heeft haar loopbaan op geen enkele manier geschaad. Ze werd door koningin Elisaberth II in de adelstand verheven. Nu – op haar 74e –  is zij een soort kwaliteitsbewaker van alle tijdschriften uit het moederbedrijf van Vogue, Condé Nast.

Het publiek genoot van Anne Hathaway, die als personal assistant zich eerst verzet tegen de glamourwereld waarin zij moet functioneren, zich vervolgens probeert aan te passen door een modepop te worden. Dan geeft ze de liefde van haar leven op voor een loopbaan in de wereld van haar glasharde bazin. Tenslotte werpt ze haar mobiel in een fontein, kiest voor de liefde en neemt een baan op de afgetrapte redactie van een New Yorks opinieblaadje. In de slotscène zien we hoe Meryl Streep Hathaway nauwelijks een blik waardig keurt, als ze aan de overkant van de straat in haar Mercedes met chauffeur stapt. Rijk, machtig, maar niet gelukkig.

Achttien jaar later kijken we met heel andere ogen naar The Devil Wears Prada. Dit is Matthijs van Nieuwkerk in haute couture. Zo moet het er op de redactie van De Wereld Draait Door ook aan toe zijn gegaan. Iedereen rent en vliegt voor de sarcastische presentator, die voor niemand een goed woord over heeft maar je prestaties en public op bijtende toon neerhaalt. Die net als Meryl Streep steeds vertelt hoe teleurgesteld hij weer is dat zelfs de eenvoudigste dingen niet voor elkaar komen. Iedereen staat vierentwintig uur per etmaal op scherp. Je moet altijd vrezen doelwit te worden van Matthijs' toorn.

In The Devil Wears Prada zien we hoe Meryl Streep de charmante gastvrouw is op grote ontvangsten, die de honderden bezoekers allemaal bij naam kent. Dat komt omdat haar assistenten eerst de hele gastenlijst met foto en al uit het hoofd moeten leren. Zij fluisteren haar tijdig in, wie nu weer op haar afkomt. Wee hun gebeente, als ze te laat zijn. Of als Streep op welk moment van het etmaal dan ook hun voicemail krijgt. Ook mannen kunnen prima donna zijn. Bekend is dat Matthijs van Nieuwkerk ongelooflijk uit zijn dak kon gaan als de teksten die hij van de teleprompter af moest lezen, niet helemaal naar zijn zin waren. Direct na de roffel op de tafel ten teken dat het programma was afgelopen, verstrakte dan zijn gelaat en volgde de uitbarsting.

The Devil Wears Prada.

Ergens op drie kwart van de film legt Meryl Streep uit waarom zij is wie zij is. Ze staat op perfectie. Het tijdschrift is een levensgids voor miljoenen vrouwen. Het geeft de toon aan in de modebranche. Het bepaalt uiteindelijk wat alle vrouwen zullen dragen. Het geeft leven aan een industrie waarin miljoenen mensen hun brood verdienen. Dit vereist een totale controle op  vormgeving en  inhoud. Dit eist dat iedereen die het grote voorrecht heeft om bij dit blad te werken, altijd op de tenen loopt. Anders komt de klad erin en is uiteindelijk iedereen het slachtoffer. Daarom vraagt de hoofdredacteur zo veel.

Het team van De Wereld Draait Door kwam met vergelijkbare uitingen. Het programma was de standaard voor alle talkshows. Ze bedreven met elkaar gedurig topsport. Alleen het beste van het beste was goed genoeg. Alles diende perfect te verlopen zonder glitz of wat. Daarom werden ze zo scherp gehouden door Matthijs. Daarom ook moesten ze elkáár scherp houden.

In The Devil Wears Prada zijn de redacteuren, stilisten, fotografen en modellen continu bezig elkaar af te kammen en op sarcastische wijze te bejegenen. Dat doen ze vaak heel geestig en dat maakt de film zo te pruimen. Tegelijk wordt zichtbaar hoe de tirannieke hoofdredacteur haar cultuur aan het hele team oplegt. Zij doen het net zo om de grote leidster des te meer te behagen. Dit was ook zichtbaar bij De wereld Draait Door waar veel medewerkers Matthijsjes tegen elkaar deden, de gevierde eindredactrice Dieuwke Wynia voorop. Zo raakt de collegialiteit verloren in een stalinistische sfeer van vervolging, kritiek en zelfkritiek.

In 2008 had het publiek daar geen oog voor. Nu wel. Daarom is het de moeite waard The Devil Wears Prada (opnieuw) te bekijken.

Zelden is zo nauwkeurig uiteengezet wat narcisten in topposities aanrichten.

Het is immers duidelijk wat de kern en het wezen is van alle bedrijfspotentaten die zogenaamd de hele dag bezig zijn hun ondergeschikten scherp te houden. Narcisme, de gedachte dat zij het middelpunt der wereld zijn en de maat van alle dingen. Dan functioneer je niet op volle toeren. Dan draai je dol. Narcisme is geen talent maar een defect.

The Devil Wears Prada, de hoofdredacteur in actie:

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de boerenkrijg.