Verkiezingsprogramma’s vertellen niet het eerlijke verhaal

De verkiezingen naderen, dus de politieke partijen presenteren in hoog tempo hun verkiezingsprogramma’s. Die verschillen natuurlijk inhoudelijk, maar ze vertonen ook overeenkomsten: ze zijn doorgaans veel te dik en haast niemand leest ze.

We kennen inmiddels de voorstellen waarmee GroenLinks, D66, de SP, het CDA en de PvdA het electoraat tegemoet willen treden. Maar hoeveel kiezers zullen ze ook daadwerkelijk hebben doorgeworsteld? Dat doet doorgaans alleen een heel klein groepje, bestaande uit collega-politici, journalisten en de makers van de kies- en stemwijzers.

In een poging het aantal lezers wat uit te breiden, voegen veel partijen bij hun programma ook een samenvatting en zelfs een ‘samenvatting in eenvoudige taal’. Of dat zal helpen waag ik te betwijfelen. De meeste kiezers beseffen heel goed dat een verkiezingsprogramma niet meer is dan een serie vrijblijvende beloftes. Uiteindelijk worden de meeste plannen die partijen hebben in de kabinetsformatie teruggedraaid of drastisch afgezwakt. Of de partij belandt in de oppositie, waardoor ze geen enkel van haar ideeën kan waarmaken.

Nog los daarvan zijn verkiezingsprogramma’s geschreven voor de komende vier jaar. Dat is een periode die niemand kent en waarin ongetwijfeld van alles zal gebeuren dat vooraf ondenkbaar leek. Wie had bijvoorbeeld vier jaar geleden (of zelfs veel korter) de coronacrisis kunnen voorspellen?

Het PvdA-programma, dat afgelopen weekend verscheen, is in de media begroet als een terugkeer naar de socialistische wortels en een afscheid van het eigen beleid in Rutte II. Maar dat beleid werd in het verkiezingsprogramma van 2012, het jaar waarin de PvdA met de VVD ging regeren, helemaal niet aangekondigd. Integendeel. Niemand vond het PvdA-programma uit dat jaar ‘een ruk naar rechts’, of welke dramatische benaming je ook kunt verzinnen. De toenmalige lijsttrekker Diederik Samsom had het in de campagne wel over het ‘eerlijke verhaal’ dat hij wilde vertellen, maar wat dat precies betekende bleek pas toen het kabinet eenmaal was gevormd.

Lodewijk Asscher, die de PvdA nu leidt, heeft verklaard niet in een coalitie te stappen als daar niet ook GroenLinks of de SP in zitten. Een van beide partijen (ik gok GroenLinks) zal wel bereid gevonden worden mee te doen. Dat zal trouwens ook wel moeten, want zonder partijen van links is er volgens de huidige peilingen geen meerderheid te fabriceren. Tenzij de PVV van Geert Wilders zou gaan meeregeren of gedogen, maar wie wil dat?

Asscher heeft laten weten dat hij ‘het liefst helemaal niet met de VVD regeert’. ‘Maar als ik naar de peilingen kijk, moeten we dat maar afwachten,’ voegde hij er in één adem aan toe. En inderdaad: de VVD staat in alle peilingen ver voor op de concurrentie. Een meerderheidscoalitie zonder deze partij is – met de kennis van nu althans – ondenkbaar.

Maar aan een coalitie meedoen waarvan de VVD, en trouwens ook het CDA en D66, deel uitmaken houdt automatisch in dat de PvdA (en GroenLinks, of eventueel de SP) flink wat zullen moeten inleveren op hun verkiezingsprogramma. Regeerakkoorden vormen nu eenmaal de grootste gemene deler van de deelnemende partijen.

Dat wordt dus inschikken voor de PvdA met haar ‘plannen voor een eerlijker en fatsoenlijker Nederland’. Jammer van die 92 pagina’s waarin de kiezer lekker wordt gemaakt. Jammer trouwens ook van de 97 pagina’s van het CDA en de maar liefst 211 van D66. En van het onbekend aantal waarmee de VVD nog zal komen. Het regeerakkoord wordt vast weer een mengelmoesje van maatregelen die niemand echt wil. En waarvan een flink deel toch niet zal worden uitgevoerd omdat de toekomst zich heel anders ontwikkelt dan verwacht.