Verkiezingsmanoeuvre

In het hokje ondergaan wij een existentiële ervaring. Of toch niet. De kern van democratie is gereduceerd tot een traditie. Worden wij voor de gek gehouden? Verkiezingen houden, bekritiseerd als een mechanisme van de elite om hun macht te legitimeren. Met het referendum over het associatieverdrag worden de rollen omgedraaid. Het volk gaat stemmen niet om de ‘ondemocratische’ macht van de elite te rechtvaardigen, met dit referendum gaat het volk stemmen om het ‘ondemocratische’ associatieverdrag dat door de machthebbers is samengesteld te toetsen.

Een politieke commentator liet via twitter weten dat hij thuis blijft omdat hij een ’verkapte’ anti-Europa referendum niet wil legitimeren. Natuurlijk is de implicatie van zijn tweet onzinnig omdat het referendum niet tegen Europa is. Het klopt wel dat de initiatiefnemers van het referendum het gevoel hebben of constateren dat de Europese Unie steeds meer te zeggen krijgt en dat de soevereiniteit van haar leden bedreigd wordt.

‘Ja, maar als iedereen zo denkt gaat er wezenlijk niets gebeuren’, zou de reactie zijn op de politieke commentator die heeft besloten om thuis te blijven. Dus wie niet stemt is het monster, omdat stemmen bijdraagt aan het ‘iets gebeuren’?

Er zijn verschillende stappen nodig om het bestaan van verkiezingen te rechtvaardigen. Er zijn ook verschillen stappen terug te nemen nodig om de nut van verkiezingen in twijfel te trekken.

De belangrijkste vraag is: Weet ik waar ik over stem en vertrouw ik deze persoon om mijn stem te hebben? Kan ik hem of haar afrekenen als hij of zij mijn belangen niet dient?

Bij het referendum over het associatie verdrag moet je jezelf dus de vraag stellen: Weet ik waar het verdrag over gaat? Ben ik bewust naar de implicaties van dit verdrag voor mijzelf, voor mijn werk, voor het land, voor het continent en voor de geopolitieke verhoudingen in de wereld?

Ter zake: verkiezingen houden is een manier om ons het gevoel te geven dat onze stem er toe doet. Laten we concluderen dat verkiezingen houden als middel dient om stabiliteit te realiseren en het bestaan van bepaalde beleidskeuze te rechtvaardigen, dus om voor duurzaamheid te zorgen.

Maar verkiezingen zijn dus ook een manier om bepaalde beleidskeuzes onder de loep te nemen. Als de meerderheid van de bevolking tegen het associatieverdrag met Oekraïne stemt, ondanks dat ze geen verstand van het verdrag hebben, zal het een duidelijke signaal zijn aan de machthebbers: Wij constateren dat de EU te ambitieus wordt.

Maar wat als blijkt dat het invullen van een formulier niet helemaal duurzaam is en geen stabiliteit garandeert? Wat als het volk in opstand komt en iets anders vraagt dan verkiezingen of representatieve democratie? Dat is misschien de vraag die de politieke commentator in kwestie moet stellen in plaats van de concluderen dat het referendum op zichzelf een anti-Europa fenomeen is.

Veel wijsheid toegewenst voor het geval dat je wil stemmen maar niet weet wat je moet stemmen. Maar ook veel wijsheid als je nog twijfelt tussen stemmen en niet stemmen.