Verkiezingen of sluipende staatsgreep?

Doen alsof Harris vs Trump een eerlijke strijd is dient alleen fascisme

De presidentsverkiezingen in de VS trekken traditiegetrouw wereldwijd enorme aandacht. Terecht, want of het nu Trump of Harris wordt, de gevolgen zijn groot. Trump bedreigt niet alleen het klimaatbeleid en de vrede, maar ook de democratie zelf. Maar wat als het democratische proces nu al ver is aangetast? Een aanstaande "winst" voor Trump is dan niet zozeer een verkiezingsoverwinning, maar eerder het afronden van een sluipende staatsgreep. Dat zou dan de derde keer zijn.

Elon Musk doet in ieder geval wat hij kan voor Trump. Met 45 miljoen dollar per week aan campagnegeld, waaronder illegaal stemmen ronselen met geld. Zijn medewerkers doen zich voor als de Harris-campagne om kiezers weg te jagen. De Russische dictator Poetin steunt Trump al decennia financieel en was in 2016 met hacken en via sociale media electoraal actief in de VS. De Wikipedia-pagina van deze buitenlandse inmenging is groot als een klein boek. Het was volgens Harvard University cruciaal voor Trumps krappe ‘overwinning’. In 2020 was de ongein onvoldoende, maar volgens de FBI en CIA probeert Vladimir het in 2024 natuurlijk gewoon nog een keer.

Deze directe inmenging is slechts één aspect van een breder probleem. Het kiesstelsel zelf nodigt uit tot misbruik. Met maar twee grote partijen gaat het er niet om veel stemmen te krijgen, maar meer dan de ander. Kiezers moeten zich in een land zonder basisadministratie actief registreren en hun stemvoorkeur aangeven in een openbaar register. Dat register wordt gebruikt door de 2 grote partijen om tegenstanders te schrappen met als excuus ‘vermoeden van fraude’. Onderdrukken van stemmen is zo makkelijker dan in Europa, en vooral zeer lonend.

Dit alles is niet nieuw. In de VS werd na de afschaffing van de slavernij in 1865 de zwarte gemeenschap systematisch het stemmen moeilijk gemaakt. Dankzij de burgerrechtenstrijd in de jaren ’60 stopten veel van deze ‘Jim Crow’-regels, maar ze maken nu het politieke klimaat al decennia naar rechts opschuift in veel staten een comeback. De Republikeinen zijn nu de dominante partij in het zuiden en dwingen verplichte identiteitsbewijzen voor stemmers af – papieren die zwarte en inheemse mensen minder vaak hebben. Je kunt wél stemmen met een wapenvergunning (een ‘witte’ hobby), maar niet met een studentenpas (die stemmen vaker Democratisch). Stembureaus zijn dun gezaaid in zwarte wijken en regio’s. Vooraf stemmen is populair onder minderheden, vaak georganiseerd via kerkdiensten. En dus zijn die bureaus nu zondagmiddag gesloten. Dit alles onderdrukt alleen al in de staat Georgia honderdduizenden stemmen, zo zeggen burgerrechtenorganisaties.

Het schrappen van stemmers gaat ook via geraffineerde methoden zoals "caging". Sinds de jaren ‘90 sturen Republikeinen post naar Democratische wijken en schrappen kiezers van wie de post onbestelbaar terugkomt. In 2000 werd Al Gore de overwinning ontnomen toen 58.000 kiezers in Florida onterecht werden geschrapt, simpelweg omdat hun naam leek op die van een crimineel (die niet mogen stemmen en relatief vaak zwart zijn).

Onder Trump is de hoogste versnelling gevonden. De Republikeinen zetten in slagveldstaten duizenden ‘vigilantes’ in om kiezers actief uit te sluiten. Veel van deze staten hebben ook nog eens wetten aangenomen die het makkelijker maken de uitslag van verkiezingen te negeren. De president wordt immers niet direct gekozen door de bevolking, maar via het kiescollege. Dankzij nieuwe wetten kunnen staten als Georgia en Texas het stemresultaat negeren en kiesmannen aan Trump gaan toewijzen onder leugens over “stemfraude”.

Trump erkent de uitslag van 2020 nog steeds niet en voedt zijn radicale achterban met beschuldigingen van fraude. Dat is ook onderdeel van de bredere strategie om de verkiezingen naar het Hooggerechtshof te duwen. Al in 2000 koos dat schaamteloos voor Bush met “verder tellen van de stemmen in Florida kan de legitimiteit van zijn overwinning aantasten”). Bush en Trump vulden het Hof met nog meer uiterst rechtse rechters, en Obama’s kandidaat Garland werd de benoeming onwettig onthouden. Nu kan daar weinig meer misgaan voor Trump.

De capabele Kamala Harris is niet kansloos, maar een klinkklare meerderheid van stemvoorkeur is vereist. Dat lukte Obama en Biden. Maar zelfs dan is de kans groot dat staatsparlementen of het Hooggerechtshof de uitslag verdraaien. Toch blijven wij in Europa geloven in de integriteit van deze verkiezingen. De focus op het verkiezingstheater in plaats van de structurele manipulaties maakt ons blind voor de realiteit. Zo blijft internationale druk uit om het systeem aan te passen, en krijgt aspirant-dictator Trump meer geloofwaardigheid (=bewegingsruimte) als hij inderdaad tot president wordt benoemd.

Waarom stellen Democraten zelf niet al deze manipulatie aan de kaak? Klagen over spelregels is lastig als alleen jij dat democratische spel wilt spelen. Je lijkt al snel een slechte verliezer. Tijdens de concessiespeech van Kerry in 2004 was aan zijn hele lichaamstaal en woordkeuze te zien dat hij wist dat hij eigenlijk had gewonnen, maar geen ruimte zag om daarover te klagen. Zelfs de openlijke gewelddadige staatsgreep van Trump in 2020 wordt zelden zo benoemd door Democraten en (breder) democraten. Als centrumrechtse partij in een extreem ongelijk land hebben de Democraten ook weinig reden de helft (!) van de burgers die niet stemmen drempelloos bij de democratie te betrekken.

Hoe dat ook zit, als Trump de baas wordt zullen zowel Europa als democratisch Amerika de uitslag kritiekloos accepteren. Dat is een pijnlijk contrast met de forse kritiek die onze regering en media wel hebben op machthebbers in bijvoorbeeld Turkije en Venezuela. Daar lijkt zelfs minder aan de hand dan in de VS, maar het zijn leiders die Nederland niet wil. En dat is bijzonder, want van Trump en daarna onvermijdelijk Vance gaan we veel meer last krijgen dan van Maduro of Erdogan.