Verbijsterbeeld
Mijn hongerige ogen consumeerden en mijn brein was al aan het vertalen alvorens ik de bijschriften kon lezen.
De kracht van het beeld is onmiskenbaar. Eén beeld kan meer zeggen dan duizend woorden en daar zijn weinig spelden tussen te krijgen. Zitten wij dan nog zo dicht tegen de schepping aan dat onze ‘verworven beschaving’ van het geschreven woord minder indruk maakt dan de rest van onze waarnemingen? Stel dat we de Bijbel vervolgens zo opnieuw zouden samenstellen, duizenden woorden teruggebracht naar pakweg honderd veelzeggende foto’s. Prikkelend denk-experiment waar iedereen zo zijn eigen voorstelling bij kan maken. Ik doe een aanzet door een aantal beelden te beschrijven die mij met óf zonder beeld troffen. Mijn hongerige ogen consumeerden en mijn brein was al aan het vertalen alvorens ik de bijschriften kon lezen.
In de jaren negentig bereikte éen van de eerste fotografen de bovenloop van de rivier de Mekong in China. Hij legde het verbijsterende beeld vast van twee meisjes die in warm, door afval verontreinigd water, baadden. Vlak onder de stortpijp en gelukzalig bij elkaar als zaten zij nog opgesloten in de moederschoot. Zonder bijschrift ontroerend mooi maar met die kennis een gruwelijk cynisch beeld (foto: M. Yamashita).
Zeer close-up, een vrouwengezicht zonder wenkbrauwen. Iedere porie en zelfs het zachte dons op haar huid is zichtbaar. Een confronterend landschap dat ver weg lijkt van wat ons mensen maakt. In de verte daagt íets van herkenning maar het lijkt veel eerder een buitenaards wezen dat ons aanstaart met een blik van absolute suprematie. Het bijschrift is sober: Hier wordt een extreme close-up vertoond van een zeer bekend model, vlak nadat zij is ontdaan van make-up en hair-extensions. Wat rest is een ontluisterend rauw, ‘naakt’ gezicht (foto: A.W. Somerville).
Hoog boven de aarde, op 31.000 meter, springt iemand af. Het beeld werd vastgelegd in 1960 (!). Zichtbaar is de rug van een mens en de vette witte wolkenmassa voor hem. Waarom spingt iemand zo onbeschrijfelijk hoog van de aarde verwijderd uit een vliegtuig? Voelt een lichaam daar nog iets en durft het uberhaupt nog te bewegen? Zover uit de natuurlijke habitat zou men toch zeggen dat mensen simpelweg imploderen van angst en stress?! Het beeld weerspreekt dat alles en lijkt bijna vredig (foto: V. Wentzel).
Nog eentje als gedachte-provocerend voorbeeld. Op het strand van Terschelling is een imponerend palet ontstaan toen een kunstenaar duizenden schoenen willekeurig in het natte zand plaatste. Een Kaleidoscopisch beeld waartussen bezoekers lopen die het beeld verdwaasd in zich opnemen. Helaas bedriegt de schone schijn en betreft het hier een heus bedrijfsongeval waarbij een vrachtschip tientallen containers vol sportschoenen verloor op open zee (foto: P. van de Linde).
In de prachtige documentaire ‘Squaring the circle’ over het legendarische vormgevers-duo Hipgnosis doet Noël Gallagher een veelzeggende uitspraak over ‘beeld’ anno nu. Hij wijst zijn dochter op het werk van Hipgnosis, de mannen verantwoordelijk voor baanbrekend artwork, veelal foto-collage, op even zovele elpee-hoezen. De eerste vraag van het meisje is: “Pap, wat bedoel je eigenlijk met een elpee-hoes?”. De popzanger realiseert zich pas op dat moment dat zijn dochter via haar kleine schermpje hoogstens een ‘thumbnail’-groot plaatje ziet. Er ís helmaal geen grote hoes meer met, op voor en achterkant, prachtig beeld dat het verhaal achter de muziek vertelde. Alleen nog de muziek van een gezichtsloze band op Spotify. Veel genot van uw eigen verbeeldbijstering.