Verbied dat Kamerleden minister kunnen worden

De collectieve dementie van Rutte en de verkenners – dementie met een toevallig gevoel voor politieke opportuniteit, dat zich niet laat opfrissen door notulen – was en blijft ongeloofwaardig. Dat zelfs de SGP een motie van wantrouwen tegen Rutte steunde is uitzonderlijk. Er was dan ook geen excuus voor het CDA, D66 en CU om niet, samen met de rest van het parlement, het vertrouwen in Rutte op te zeggen. Dit verzaken kan niet anders worden geduid dan als een poging van de regentenklasse om het huidige machtsevenwicht zoveel mogelijk in balans te houden.

Het telefoontje half acht vrijdagochtend aan Rutte met voorinformatie was echter nog het schadelijkste. In dat telefoontje werd Rutte, eerder dan alle andere lijsttrekkers, getipt over de inhoud van de verslagen van de verkenners. Over dit gegeven stapte bijna de hele Kamer zonder moeite heen. De motie van Forum voor Democratie en PVV voor het verder onderzoeken van dat lek, om zo de betrokkenen onder ede te horen, werd ruim afgewezen. De door deze situatie ontblote belangenverstrengeling tussen demissionair minister-president Rutte en het kantoor van de verkenners had voor de gehele Kamer genoeg reden moeten zijn om hem af te zetten. Je kunt nu niet in vertrouwen verder formeren. Toch laat de Kamer dit over zich heen komen. Dit is diep teleurstellend en onterecht. Het is een verdere uitholling van de moraal.

Vroeger was alleen al de schijn van belangenverstrengeling genoeg reden geweest voor een ambtsdrager om de eer aan zichzelf te houden. Tegenwoordig, na tien jaar Rutte, vindt zelfs de oppositie dit zo gewoon dat iedereen zijn schouders er over ophaalt. Na tien jaar Rutte weet niemand meer wat recht en wat krom is. Het probleem, zoals Omtzigt herhaaldelijk heeft bepleit, is wederom een gebrekkig functioneren van macht en tegenmacht in Nederland. De Kamer blijft onvolwassen in het begrijpen van haar eigen verantwoordelijkheid en vervullen van haar eigen rol.

Wie waren de twee belangrijkste mensen die bepaalden dat Rutte kon aanblijven? Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra, twee mensen die nog maar één dag in de Kamer zitten maar al jaren zij-aan-zij met Rutte hebben opgetrokken. Ze identificeren zich teveel met hem. Er is derhalve bij hen geen bewustzijn van de geheel eigen verantwoordelijkheid die de Kamer hier behoort te hebben.

Volgens mij is de enige manier om deze systematiek te doorbreken te verbieden dat Kamerleden en anderen op de kieslijst een kabinet mogen betreden. Op die manier krijg je een betere scheiding der machten. Het kabinet komt dan meer in dienst te staan van de Tweede Kamer en er ontstaat meer ruimte voor de Kamerleden om zich met elkaar te identificeren en om samen op te trekken. Ook kan dan de absurde situatie niet meer ontstaan dat Kamerleden zichzelf moeten controleren: Rutte, Kaag en Hoekstra zijn naast Kamerleden nog steeds demissionaire-kabinetsleden.

Ook is het onbegrijpelijk waarom er fractiediscipline bij deze stemming is toegepast. Deze stemming was cruciaal voor de zuivering van de Nederlandse democratie. De stemming over het afzetten van Rutte ging niet over een partijprogramma, noch over een coalitieakkoord. Het kabinet was al dubbel-demissionair en niet gebouwd op deze Kamer, maar op een vorige.

Er had dus een hoofdelijke stemming afgedwongen moeten worden. Waarom is dit niet gebeurd? Één Kamerlid kan dit afdwingen en vier Kamerleden met een geweten bij D66, CDA, CU of VVD had genoeg kunnen zijn om af te rekenen met dit staaltje machtspolitiek. Omtzigt was al één mogelijke tegenstem geweest. Hadden alle mede-Christenen Omtzigt in zijn hempje laten staan?

Er zitten notabene negenenvijftig nieuwe Tweede Kamerleden, elk met een fris eigen mandaat, een eigen verantwoordelijkheid en een eigen afweging. In Nederland is dat echter een wassen neus. De Kamerleden zijn stemvee, zich voegend naar de grillen van de fractievoorzitter of het partijbestuur. Het komt niet eens in ze op voor zichzelf te stemmen of om de geloofwaardigheid van dat instituut te waarborgen.

Nederland behoudt een fopparlement. In het Verenigd Koninkrijk was Rutte genadeloos geslacht. En terecht.