Verantwoordelijkheid is een taak voor ons allen

Het wordt normaal gevonden om verantwoordelijkheid af te schuiven en anderen zonder enige omzichtigheid te benaderen of aan hun lot over te laten. Ook de overheid doet hier aan mee.

Toen ik begin zeventiger jaren van de vorige eeuw het diploma van het atheneum in Genk had behaald, werd ik met een aantal andere schoolverlaters door de decaan uitgenodigd om over onze toekomst te praten. We kregen een sigaar als symbool van onze verworven status, maar daar kwam wel de boodschap bij dat we vanaf nu medeverantwoordelijk waren voor tenminste 10 anderen.

Het uitdelen van sigaren zou nu echt niet meer kunnen, maar wel zou het bewustzijn van “noblesse oblige”, het voorrecht om een goede studie te kunnen doen schept ook verplichtingen, kunnen worden benadrukt. Dat is hard nodig in een samenleving waar het marktdenken overheerst, en er weinig juridisch en moreel beletsel is om anderen, ook minder begaafde medemensen een poot uit te draaien, te namen en te shamen via sociale media, of belachelijk te maken in talkshows. Het wordt normaal gevonden om verantwoordelijkheid af te schuiven en anderen zonder enige omzichtigheid te benaderen of aan hun lot over te laten. Ook de overheid doet hier aan mee, denk maar aan de toeslagenaffaire of de gaswinning in Groningen.  

Ik wil niet beweren dat vroeger alles beter was, maar sommige waarden en deugden zouden in deze tijd zeker niet misstaan. Ik pleit er zelf al jaren voor om de samenlevingsopbouw nieuw leven in te blazen. Niet om anderen te bevoogden, maar om ons er van bewust te maken dat we samen in een imperfecte wereld op zoek moeten naar verbetering, en dat iedereen daarin zijn steentje bij kan dragen. Het aanbrengen van structuur en het gebruik van positieve omgangsvormen helpen ons om samen naar oplossingen voor maatschappelijke problemen te zoeken. Het nemen van verantwoordelijkheid voor anderen is daarbij een belangrijk element.

Ik besef wel degelijk dat er veel mensen zijn die verantwoordelijkheid nemen en willen dragen, als ouder voor kinderen of kind voor ouders, als vrijwilliger bij verenigingen of de voedselbank, als actief lid van een belangenvereniging. Maar in de publieke ruimte en het zakelijk verkeer zie ik teveel berekenende mensen die alleen maar uit zijn op het verhogen van winst of van eigen profijt. Juist daar moet een omslag plaatsvinden, en moeten we het welzijn vooropstellen en moet het bewustzijn worden gestimuleerd dat alle instituties gericht zouden moeten zijn op het mooier en waardevoller maken van de wereld voor ons allen.