Verantwoord investeren is de sleutel tot toekomstbestendig Azië

De laatste trends in fashionland zijn gericht op hergebruik van kleding en het afzweren van de ‘fast fashion’, slechte kwaliteit kleding die na kort gebruik niet kan worden gerecycled. Toch legt de tweedehandskleding - over het algemeen beschouwd als duurzame optie - een andere weg af dan je waarschijnlijk zou denken. Het is een voorbeeld van de manier waarop een circulaire economie schade kan toebrengen aan mens en klimaat. Voor herstel is een draai in aanpak vereist.

Om te begrijpen waarom het anders moet is het eerst van belang te weten hoe tweedehandskleding zijn weg vindt naar de kledingwinkels. Dat proces begint bij de kledingbakken: ongeveer de helft van de Nederlandse weggegooide kleding vindt daar zijn bestemming. Het grootste deel ervan, 188 miljoen kilo textiel, zal zijn weg vervolgen naar een ander werelddeel.

Het gros komt zo terecht in Afrika, waar landen sinds de intrede van de fast fashion kampen met enorme overschotten aan Westerse afdankertjes. De rest van de kleding gaat naar Azië, naar India en Pakistan. Daar wordt het niet simpelweg gedumpt, maar gesorteerd door lokale arbeid waarna het wordt doorverkocht aan Europese groothandelaren. Menig garderobe zal zo vele kilometers meer afgelegd hebben dan zijn drager. Pakistan speelt een grote rol in dit proces: de textielindustrie maakt daar zo’n 60% van de totale industrie uit, 90% van de export is er gericht op Europa en de VS.

Pakistaanse arbeiders hebben bij het verwerken van onze gedragen kleding te lijden onder zeer slechte sociaaleconomische omstandigheden. Zo gaan de lage lonen, nog geen twee euro per uur, gepaard met lage ethische standaarden: arbeiders worden onbeschermd geconfronteerd met levensgevaarlijke machines en blootgesteld aan schadelijke stoffen tijdens recyclingprocessen.

Tel daarbij op dat de CO2 uitstoot van Pakistan als gevolg van de kledingindustrie even groot is als die van Chili en Argentinië bij elkaar en men kan concluderen dat het huidige proces achter onze tweedehandskleding schadelijk is voor mens én natuur.

De nadelen zijn dus duidelijk, maar toch nemen de investeringen in buitenlandse kledingindustrieën al jaren toe zonder aandacht voor die mens, of die natuur. De Nederlandse overheid ziet in bijvoorbeeld Pakistan zelfs een ware toekomst als newly industrialized country: op zijn website licht de Rijksdienst voor ondernemend Nederland graag alle positieve punten van het investeren in Pakistan (lage lonen) uit en vergeet het daarbij enige keerzijde te noemen4.

Een draai in aanpak, dus. Pakistan vormt namelijk een voorbeeld: dezelfde situatie speelt zich af in onder andere Bangladesh, Vietnam en Cambodja. Waar het verplaatsen van het circulaire proces naar Europa op korte termijn het duurzaamst zou zijn is dat geen optie meer door de grote afhankelijkheid van deze landen van Westerse geldstromen. Je zou een economisch infuus wegtrekken, met ontwikkelingsstarheid in sociaaleconomische omstandigheden én duurzaamheid als gevolg. Neem bijvoorbeeld Pakistan, dat volgens de Asian Development Bank voor haar klimaatinvesteringen afhankelijk is van vele verschillende climate funds. Eigen stuwkracht is in de NIC’s momenteel helaas slechts een illusie: Europa en de VS vormen voorbeelden van moderne kolonisatoren.

Op andere industriegebieden dan kleding trekken steeds meer bedrijven zich juist terug uit Azië. Volgens internationale consultancy-onderzoeken zal ongeveer een op de vijf bedrijven zo het merendeel van hun productieketen terugzetten naar Europa door de gestegen vervoerskosten. Vanuit duurzaamheidsperspectief lijkt dat op het eerste oog misschien positief vanwege de gereduceerde transportemissies; op termijn werkt het ontwikkeling in Azië, ook wat betreft duurzaamheid, tegen. Kortetermijnperspectief op de markt heeft zo exemplarisch de overhand op het grotere belang.

In het kader van dat belang is meer investeren de uitweg, in alle industriesectoren. Economisch profijt mag dan echter niet meer de enige drijfveer zijn. Zo dienen bedrijven meer aandacht te schenken aan het garanderen van goede sociaaleconomische omstandigheden onder hun werknemers. Ook moet er meer rekening gehouden worden met duurzaamheid door bijvoorbeeld te investeren in de ontwikkeling van CO2-neutrale machines en duurzame infrastructuur.

Organisaties als het Planbureau voor de Leefomgeving beamen die aanpak: we kunnen wel degelijk een internationale duurzame circulaire economie creëren, wanneer we duurzaam investeren. Daarbij ligt er dus een grote verantwoordelijkheid bij de bedrijven – zij moeten het idee immers omzetten naar actie – maar ook bij de overheid: via instanties als de Rijksdienst van Ondernemend Nederland en ambassades of consulaten kunnen duurzame, sociaaleconomisch verantwoorde opties worden aangekaart bij investeerders.

Eveneens kunnen er concrete maatregelen genomen worden. Sinds 2021 is er zo een nationale CO2- heffing voor de industrie; betrek deze ook op vestigingen elders van Nederlandse bedrijven. Deze uitstoot moet evenwel gezien worden als Nederlands, waar hij momenteel onder de landen van locatie van uitstoot valt. Schaar deze markt ook onder het Europese systeem van emissiehandel, het ETS, en leg zo de uitstoot aan banden. De opbrengst van de verkoop van emissierechten kan besteed worden aan de ontwikkeling van sociaaleconomische omstandigheden in het betreffende land, de cirkel is rond.

De tweedehandskledingindustrie staat vanwege zijn potentie relatief in de kinderschoenen. Vandaar de mogelijkheid om deze groeiende sector vroeg te sturen in de goede richting. Toch zijn concrete maatregelen ook toereikend voor bestaande sectoren, al zal de industrielobby daar al wat steviger in zijn schoenen staan. Uiteindelijk kan er middels de maatregelen toegewerkt worden naar een zelfstandig, toekomstbestendig Azië.

cc-foto: Gerard Stolk