Verandering kost meer dan 140 tekens

In 1992 verscheen er een mooie documentaire getiteld “Manufacturing consent”. In de film wordt de linguïst, intellectueel en activist Noam Chomsky gevolgd op zijn tocht door de Amerikaanse media, waar hij probeert zijn verhaal te vertellen. Dat gaat lastig, zo blijkt, want het medialandschap is om allerlei redenen niet toegerust om een verhaal te brengen dat afwijkt van de dominante consensus. Kort samengevat: als je iets uit wilt leggen dat iedereen al snapt, heb je niet veel woorden nodig. Heb je een boodschap die de bestaande consensus uit kan dagen, dan heb je iets uit te leggen dat nog maar weinigen snappen, en heb je dus meer woorden nodig.

Ik moest weer aan de film denken, toen ik Francisco van Joles lofzang op Twitter las. Niet zozeer omdat ik denk dat hij ongelijk heeft als hij stelt dat Twitter belangrijk is geworden. Dat is namelijk een feit. Ook niet omdat Van Jole de TV vergelijkt met een dictator – het is een wat grove vergelijking maar alla. Maar wel omdat uit zijn stuk het idee spreekt dat Twitter op de één of andere manier iets anders zal zijn dan die dictator die hij in de TV ziet. “Je kunt de wereld veranderen met 140 tekens.” schrijft hij. Werkelijk?

Van Jole noemt de maanlanding van Neil Armstrong als bewijs voor die stelling. Ironisch, want juist die gebeurtenis is ook nogal eens aangehaald in betogen dat TV – Van Joles dictator – de wereld zou veranderen, om nagenoeg dezelfde redenen als Van Jole nu aanhaalt bij Twitter. Armstrongs woorden bij die maanlanding bestaan uit 60 tekens, dus concludeert Van Jole: daarmee kun je de wereld veranderen. Alsof Neil Armstrong op de maan geland is door de uitspraak dat het een kleine stap voor een mens is en een grote voor de mensheid. In werkelijkheid is die uitspraak niet meer dan een beschrijving van het veranderen van de wereld, maar de verandering zelf is natuurlijk jarenlang voorbereid door een kleine groep mensen met een enorme toewijding, waarschijnlijk ondermeer aan de hand van teksten van wel wat meer dan 140 tekens.

Hetzelfde geldt voor de door Van Jole aangehaalde Arabische Lente en de verkiezing van Barack Obama. Grassroots bewegingen die een jarenlange, zorgvuldige voorbereiding kenden door een kleine groep uiterst toegewijde mensen. En dus ook: jarenlange discussie, ideeën uitwisseling, uitwerking van strategieën, ideologische discussies. Dat heeft de wereld veranderd.

Natuurlijk was Twitter vooral bij de Arabische Lente wel belangrijk. Ten eerste omdat het een manier was voor de demonstranten om direct met elkaar te communiceren, en ten tweede omdat het er vooral voor zorgde dat wat er gebeurde op de pleinen van Caïro en Tunis direct zichtbaar was voor de wereld. Niet voor niets zei de oprichter van de militante groep Islamitische Jihad Abboud Al Zomor in het eerste deel van de documentaireserie ‘9/11: De dag die de wereld veranderde’ dat hij in de huidige tijd zijn doelen had proberen te bereiken middels demonstraties. De Arabische Lente was zichtbaar, zijn strijd was dat niet. Twitter is – het staat buiten kijf – een nieuw medium om serieus te nemen.

Maar dat wil niet zeggen dat Twitter dan ook fundamenteel verschilt van de oude media, dat Twitter naast een nieuw medium niet óók een oud medium is. Ook Twitter kan uiteindelijk hoogstens van iets getuigen, maar het zal er niet voor zorgen dat de wereld wordt veranderd door iets anders dan door mensen met toewijding, intelligentie, durf en de bereidheid om zélf te veranderen.

Vooral voor dat laatste is Twitter bijzonder ongeschikt. Natuurlijk laat Twitter mensen met elkaar praten. Reuze gezellig, maar in mijn ervaring kun je in discussies in 140 tekens weinig anders dan je hakken in het zand zetten. Zolang je wilt dat alles bij het oude blijft, is dat geen enkel probleem. Maar als je in een situatie verkeert waarin de retoriek moet veranderen, kun je beter niet twitteren. Neem bijvoorbeeld een ruzie tussen u en uw geliefde – typisch een situatie waarin er iets moet veranderen, zeg maar gerust: een wereld. Probeer zo’n ruzie maar eens bij te leggen door in 140 tekens tegen elkaar te praten. Je kunt, net zoals Noam Chomsky ondervond, in beperkte ruimte alleen nog maar de taal van de status quo spreken.

Wat je niet meer kunt in 140 tekens, is hardop denken. En hardop denken – liefst samen – is wat je nodig hebt om tot nieuwe inzichten te komen. En nieuwe inzichten is wat je nodig hebt om de wereld – zelfs al is het slechts je eigen wereld – te veranderen.

Wat Twitter wél doet, is ons de illusie geven dat we met elkaar spreken. En vooral ook ons de illusie geven dat we onze grieven, onze boosheid, onze verontwaardiging kwijt kunnen aan onze politici. Die twitteren namelijk ook! En het werkt, want zoals Van Jole schrijft: “Nog nooit voelde ik me zo dicht bij het politieke spel in Den Haag betrokken.” Maar is die betrokkenheid ook écht? Ik heb op Twitter nog nooit iemand tot nieuwe inzichten zien komen. Noch politici, noch kiezers. En is betrokkenheid bij “het politieke spel in Den Haag” wel hetzelfde als politieke betrokkenheid? Moet je voor politieke doeleinden niet vooral iets ondernemen in de wereld, met toewijding, durf en volharding, in plaats van je blind te staren op het parlementaire systeem, laat staan te zitten twitteren?

Ik denk wel eens: als al die verontwaardiging nu eens niet in Twitter werd gekwakt, maar werd ingezet voor werkelijke verandering. Als mensen hun verontwaardiging nu eens niet kwijt willen, maar omzetten in actie door bij elkaar te komen en plannen te maken, zoals de initiators van de Arabische Lente, en dezelfde jarenlange toewijding betoonden. Welke giant leap for mankind zou er kunnen worden genomen met die timeline vol revolutionair potentieel? Het mede door Francisco van Jole opgerichte Joop.nl doet daar veel meer mee dan de 49071 tweets van @2525. 

I have a dream… – dat kost, inclusief spaties en betekenisvolle puntjes, 17 tekens. Maar die droom verwezenlijken en de wereld veranderen kostte Martin Luther King een mensenleven. Op meer dan één manier. Geen nieuw medium dat daar verandering in gaat brengen.