Vera Bergkamp krijgt de geest van Wilders nooit meer terug in de fles

Kamervoorzitter Vera Bergkamp wil paal en perk stellen aan de ‘verruwing van het parlementaire debat’. De vrijheid van meningsuiting noemt ze ‘een groot goed’, maar die vormt volgens haar geen vrijbrief om te zeggen wat er in je hoofd opkomt. ‘Onnodig grievende uitdrukkingen’, zoals ‘knettergek’ of ‘idioot’, wil ze niet meer toelaten tijdens Kamerdebatten. Blijkbaar bestaan er ook grievende uitdrukkingen die níet ‘onnodig’ zijn, maar los daarvan ben ik het helemaal met haar eens. Je moet anderen niet beledigen. Niet omdat ze een afwijkende mening hebben en ook niet om andere redenen.

De vraag is: wat is beledigend? Daarover kun je lang, heel lang discussiëren, en ik vrees dat dat ook gaat gebeuren. Wanneer een Kamerlid zou zeggen: ‘Ik deel uw standpunt niet,’ moet dat natuurlijk kunnen, anders kun je het debat wel afschaffen. Maar stel nu dat hij (zij) zegt: ‘Uw voorstel raakt kant noch wal en ik verwerp het volledig.’ Kan dat? De meeste mensen zullen vinden van wel. Toch is het daarna in de opinie van sommigen geen hele grote stap meer naar: ‘Uw voorstel is idioot en uzelf bent knettergek.’ Mag de Kamervoorzitter dergelijke uitlatingen dan verbieden? Wat mij betreft wel, maar er zijn ook andere opvattingen denkbaar.

Het reglement van orde van de Tweede Kamer geeft de voorzitter trouwens nu al de mogelijkheid om op te treden tegen krenkend taalgebruik. Laat Bergkamp dat dan doen. Ze kan toch iemand het woord ontnemen?

Maar een voorzitter die actie onderneemt als een Kamerlid te ver gaat is vermoedelijk een gepasseerd station. Gerdi Verbeet greep niet in toen PVV’er Geert Wilders minister Ella Vogelaar ‘knettergek’ noemde. Anouchka van Miltenburg deed niets toen dezelfde Wilders toenmalig D66-leider Alexander Pechtold voor ‘zielig, miezerig en hypocriet’ uitmaakte. En nog maar kort geleden keek Bergkamp zelf werkeloos toe terwijl opnieuw Wilders premier Mark Rutte als ‘niet goed snik’ betitelde.

Het zijn maar drie voorbeelden, die makkelijk met vele andere te vermeerderen zouden zijn. Ook de veelgeprezen Khadija Arib, de vorige Kamervoorzitter, was lang niet zo krachtdadig als haar reputatie doet vermoeden. In 2017, toen zij het debat over de regeringsverklaring leidde, had Wilders (weer hij) het over ‘honderden Allahoe akbar gillende hoofddoekjes’. Arib liet het gewoon passeren, terwijl ze er toch best wat van had kunnen zeggen.

Het patroon is steeds hetzelfde: een Kamerlid (opvallend vaak, zij het niet altijd, Wilders) scheldt een collega-Kamerlid uit of zegt iets wat niet door de beugel kan en de voorzitter fluit hem/haar niet terug. Ik denk niet dat deze ontwikkeling nog is om te keren. Iets wat al heel lang aan de gang is (‘knettergek’ dateert uit 2007) valt moeilijk te veranderen. Bergkamp kan wel roepen dat ‘de geest weer terug in de fles moet’, maar ik voorzie dat dat helaas niet meer gaat lukken.

Kamerleden die iemand ‘knettergek’ of wat dan ook willen noemen, zullen dat gewoon blijven doen. Zegt de Kamervoorzitter dat dat niet mag, dan zullen ze daar hun schouders over ophalen. Eventuele sancties zullen ze – onder protest – voor lief nemen. In de ogen van hun achterban zijn ze dan waarschijnlijk een held.

Het echte probleem is dat dergelijke Kamerleden überhaupt gekozen worden. Nette Kamerleden houden zich vanzelf aan de fatsoensregels. Of bieden op zijn minst excuses aan als ze dat een keer niet doen. Niet-nette Kamerleden denken: je kunt me de pot op. Strafrechtelijk aan te pakken ben ik niet. Ik ben gekozen, mijn kiezers staan achter me, ik zeg wat ik wil.