Veiligheid bestaat volgens de partijen alleen uit 'terreur' en 'criminaliteit'

Welk partijprogramma is het veiligst? Nog maar één nacht en dan zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Veiligheid is, althans dat zou je verwachten, één van de grote onderwerpen dat bij alle politieke partijen prominent in de schijnwerper staat. Maar wat je eigenlijk wel kunt stellen is dat blijkt dat van de onderzochte partijen de meeste partijen dik onvoldoende scoren op het onderwerp veiligheid en veel grote veiligheidsonderwerpen niet of nauwelijks behandeld worden.

De afgelopen weken heb ik, op Joop, op de site van Berenschot en op LinkedIn , alle programma’s van de grote politieke partijen op het onderwerp veiligheid onderzocht. Hierbij keek ik naar de standpunten en of deze feitelijk klopten, hoe compleet de programma’s zijn ten aanzien van veiligheid en of er wezenlijke onderwerpen misten. Ook onderzocht ik hoe concreet de punten zijn. Wat ik in deze laatste bijdrage wil doen is nog even een aantal conclusies meegeven. Daarnaast wil ik nog kort reflecteren op de uitkomsten en de methode en tot slot nog een ranking geven van de partijen.

Conclusies Wat ik in het oog vind springen is dat het blijkt dat de meeste veiligheidsthema’s beperkt en onsamenhangend aan bod komen en de voorstellen veelal niet concreet zijn. Ik zal dit hieronder verder uitwerken:

Behandelde thematiek Zo blijkt dat het aantal veiligheidsthema’s dat behandeld wordt beperkt is. Enkele highlights:

Veel aandacht voor terreur en criminaliteit Als je de programma’s moet geloven bestaat veiligheid eigenlijk alleen maar uit deze onderwerpen. Sociale veiligheid (als je het dan toch onder een meta kopje moet samenvatten) komt daarmee in vrijwel alle programma’s wel enigszins aan bod.

Cybersecurity Ik had persoonlijk verwacht dat cyber wel veel aandacht zou krijgen na alle aandacht voor hacken naar aanleiding van de verkiezingen in de VS en de afhankelijkheid die we hebben van cybersystemen. Lang niet elk programma heeft daar echter aandacht voor (bijvoorbeeld PVV, SGP, CDA, PvdA, 50PLUS, GroenLinks), terwijl dat toch in dit tijdsgewricht een prominent onderwerp zou moeten zijn.

Nauwelijks tot geen fysieke veiligheid De meeste partijen hebben wel een mening over terrorisme of criminaliteit, maar vrijwel geen enkele partij schrijft iets over rampenbestrijding, overstromingsrisico’s of andere vormen van crisisbeheersing. Misschien zijn het niet de meest sexy onderwerpen om mee te scoren, maar het zijn in Nederland historisch gezien veel grotere slachtoffer veroorzakers dan terreur. Positieve uitzonderingen zijn de SP die een veiligheidswet willen, de PvdA die vervoer van gevaarlijke stoffen aanstippen en D66 dat klimaatverandering linkt aan veiligheid. Dit laatste doet eigenlijk geen enkele partij, ook GroenLinks zeer verrassend niet.

Kwaliteit van de programma’s Daarnaast zou je verwachten dat thema’s inhoudelijk correct en samenhangend behandeld worden. Echter, als je dieper in de teksten duikt blijkt dat de kwaliteit enorm te wensen overlaat. Veel partijen lijken ervoor te kiezen om vooral de schijn te wekken kordaat op te willen treden. Daardoor zie je veel oneliners over bijvoorbeeld optreden tegen haatpredikers of het afpakken van paspoorten, zonder te kijken naar preventieve aspecten. Hetzelfde geldt voor het aanpakken van criminaliteit, waarbij straffen zwaarder moeten zijn en criminelen geplukt moeten worden, zonder te kijken naar andere zaken zoals hoe de oplossingsratio van misdrijven omhoog kan of hoe politie en justitie beter geëquipeerd georganiseerde misdaad te bestrijden. Bovendien staan er regelmatig tegenstrijdigheden en (taal)fouten in programma’s. Tekstueel heeft het CDA overigens ook de grappigste zin. Over terrorisme schrijft de partij ‘ Wij kunnen niet wachten tot het misgaat ’. Ik vermoed dat er geen sardonisch genoegen achter schuil gaat, maar ik had zelf wellicht een andere formulering gekozen.

Tot slot zijn de meeste voorstellen inconcreet. Alle partijen hebben legio ‘beter’, ‘slimmer’, of ‘meer’ uitspraken in hun programma’s staan. De meest gehoorde uitspraak is in dat opzicht dat men criminelen ‘harder’ (of een equivalent daarvan) wil aanpakken, maar vrijwel nooit wordt gezegd hoe dat gedaan moet worden. Het enige onderwerp dat relatief vaak concreet gemaakt wordt betreft de defensie uitgaven.

Gebrek aan visie Hierdoor lijkt het alsof de Nederlandse politiek een schrijnend gebrek aan visie heeft ten aanzien van veiligheid. Dit gebrek aan visie kan verklaren waarom na veel rampen de reflex lijkt op te treden om vergaande nieuwe wetten en regelingen voor te stellen. Als het kalf verdronken is dempt men, niet gehinderd door al te veel kennis of visie, de put.

Veiligheid en zekerheid zijn geen synoniemen. Het is daarom nooit uit te sluiten dat er ooit iets goed mis gaat. Immers, een risicoloze samenleving bestaat niet. Maar omdat vrijwel alle partijen veiligheid dermate beperkt behandelen is het wat mij betreft wel een legitieme vraag in hoeverre de Nederlandse politiek adequaat een vuist kan maken om huidige en toekomstige risico’s en dreigingen het hoofd te bieden.

Winnaars en verliezers Maar wie schreef het beste programma? Enigszins opvallend wellicht heeft de ChristenUnie het beste programma, vooral omdat zij met afstand de beste terreurparagraaf geschreven hebben. Hierbij stellen zij dat het bij bestrijden van terrorisme niet alleen maar gaat om repressie, maar ook om inzet op lokaal niveau van straatwerkers, wijkagenten en het winnen van vertrouwen van ouders. Goede tweede is D66, met name door de uitgebreide aandacht voor cybersecurity. Bovendien zijn beide partijen relatief compleet qua behandelde veiligheidsthema’s. Alle overige partijen scoren onvoldoende.

Verrassend genoeg scoren met name rechtse partijen als de PVV en VVD ronduit slecht. De PVV schrijft vrijwel niets op in het programma, terwijl de VVD veel woorden gebruikt om vervolgens bestaand beleid voor te stellen. Bovendien zit er geen visie achter en is preventie niet aan de orde.

Ranking En hoe ziet het er dan uit als je de partijen opsomt?

Hierbij moet opgemerkt worden dat ik GroenLinks hier iets hoger beoordeeld heb dan in het oorspronkelijke stuk. Ik werd er op gewezen dat er best veel veiligheidsonderwerpen in het definitieve programma staan die niet in het conceptprogramma stonden. Ik heb het even gecheckt en dat klopt: er staan inderdaad nieuwe punten in (verbod op consumenten vuurwerk, strengere controles bij risicovolle bedrijven en wat over verkeersveiligheid). Overige kritieken blijven staan overigens.