Veilige gezondheidszorg voor de dokters zelf

Als je de feiten bekijkt is het ronduit schokkend: ‘Meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten heeft op enig moment in de studie of op de werkvloer grensoverschrijdend gedrag ondervonden.’

Het was de belangrijkste uitkomst van een enquête die onlangs werd gepubliceerd in Medisch Contact, het weekblad voor artsen dat verschijnt onder auspiciën van de KNMG. De enquête telde liefst 6569 respondenten, wel iets meer dan een steekproefje. De gedetailleerdere uitkomsten zijn hier na te lezen.

Het onderzoek kreeg veel te weinig aandacht naar mijn mening, en daarom kom ik er nog een keer op terug. Het is niet achterhaald, een paar maanden later…

Een andere uitkomst uit hetzelfde onderzoek verdient ook nadere beschouwing: ongeveer een kwart van alle respondenten kreeg te maken met meer dan één vorm van grensoverschrijdend gedrag. Dat betekent vrij zeker dat er meerdere mensen waren die zich ten opzichte van deze respondenten grensoverschrijdend hebben gedragen. Wat zegt dat dan over de mensen die dit is overkomen? Zonder welke grensoverschrijding dan ook goed te keuren ligt hier wel een uitdaging: hoe zorgen we dat het gezondheidszorgsysteem veiliger wordt? Waarom slagen zoveel mensen er binnen dit systeem niet in zich te weer te stellen?

We willen dat de zorg veilig is voor iedereen die er een beroep op doet. Dat is de norm, maar een substantieel deel van de mensen die deel uitmaken van het gezondheidszorgsysteem ervaart onveiligheid als gevolg van grensoverschrijdend gedrag. Het doet denken aan de loodgieter die thuis een lekkende kraan heeft.

Aan de andere kant van dezelfde medaille bevinden zich de zorgprofessionals die hun macht en/of positie veel te vaak lijken te kunnen misbruiken. Dat zegt ook iets over datzelfde zorgsysteem…

En het wordt helemaal ingewikkeld als we ons realiseren dat de mensen die zich bezondigen aan grensoverschrijdend gedrag eerder in hun leven zelf vaak slachtoffer zijn geweest van zulk gedrag. Pesters werden eerder vaak zelf gepest, daders van seksueel misbruik werden niet zelden zelf misbruikt en voor machtsmisbruik geldt hetzelfde.

Ons zorgsysteem is zelf ziek. En personeelstekort, tijdsdruk en beperkte middelen spelen misschien een rol in de verklaring daarvan, maar ze mogen geen excuus vormen. Als je mensen wilt genezen zul je eerst moeten zorgen dat je zelf gezond bent. Dat betekent niets meer of minder dan dat artsen en andere zorgprofessionals veel meer aandacht aan hun eigen welzijn zullen moeten besteden. Waarom koos ik ook al weer voor dat vak? En wat hoopte ik daar voor mezelf uit te halen?

Ik werd uiteindelijk vooral psychiater om mijn eigen gekte te leren doorgronden. Maar binnen de kaders van de beroepsuitoefening was daar weinig ruimte voor: professionele distantie was de code. Wat zoiets betekent als: laat de patiënt onder geen beding weten wat er bij jou speelt, of wat er in je wordt geraakt door het verhaal van iemand die jouw hulp heeft ingeroepen. Of je er nu boos van werd of verdrietig, we kregen als aankomende dokters de instructie dat vooral niet te laten merken.

Onderzoeken als het hier genoemde hebben een belangrijke boodschap: op deze manier gaat het niet langer. Als we niet de bereidheid (ofwel moed) hebben om naar onszelf te kijken zullen deze ellendige statistieken niet beter worden.   

Bram Bakker is oud-psychiater. Hij coacht en traint zorgprofessionals. Eind 2023 verscheen zijn boek ‘Gevoelige zielen. De mens achter de hulpverlener’.