‘Veel banen zijn niet essentieel, maar de politiek durft dat niet hardop te zeggen’

De politiek moet bepalen welke banen essentieel zijn voor onze duurzame, digitale en klimaatbestendige toekomst. Te veel opleidingen zijn niet essentieel, maar de politiek durft dat de burgers niet hardop te vertellen. Dat zegt Eppo Bruins, voorzitter van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie in de podcast Betrouwbare Bronnen. Hij maakt zich grote zorgen over het tekort aan jongeren dat interesse heeft in technische vakken. “Alleen al in Brainportregio Eindhoven komen ze 60.000 technici tekort”, zegt Bruins. Zo loopt Nederland vast. “We moeten met minder grondstoffen, met louter duurzame energie en volstrekt circulair met meer mensen dezelfde hoeveelheid ruimte bewonen en dat is een heel ingewikkelde omslag. Daar heb je iedereen voor nodig.”

“Er zijn studies waar veel jonge mensen voor kiezen, waarvan je je kunt afvragen: komen ze wel echt op een plek terecht waar hun hart naar uitgaat. Studies als psychologie, communicatiewetenschap of bestuurskunde. Ik denk dat een aantal van die studenten ook dolgelukkig kunnen zijn in een technische studie, maar daar nooit aan gedacht hebben”, zegt Eppo Bruins. “Maar de politiek durft hier geen uitspraken over te doen. Als een Kamerlid zegt ‘deze beroepen zijn niet essentieel’ dan krijgt hij op Twitter de wind van voren.”

Docent Ben Snoeijs van de Associate Degrees Academie in Roosendaal ziet op zijn school de instroom van nieuwe studenten al vijf jaar afnemen. “Ik doe heel veel aan instroombevordering en het is echt kommer en kwel. Er komt vijftien jaar leegte aan. Dat realiseert het bedrijfsleven zich nog niet”, zegt hij in de podcast. “Ik kom veel op basisscholen en daar zijn de technieklokalen verstoft. Leerkrachten vinden techniek maar moeilijk, zeggen ze.” Veel jongeren denken: ik ga economie studeren want dan kan ik snel rijk worden. Maar volgens Snoeijs zijn negen van de tien best betaalde beroepen met een MBO-opleiding technisch, en in het HBO acht van de tien. “Al die beroepen die nu nog hoog aangeschreven staan, gaan allemaal geautomatiseerd worden. Al die boekhouders en notarissen, die zijn er over twintig jaar niet meer.”

Eppo Bruins: “Op school leer je algemene vaardigheden. Als je jezelf goed kan presenteren, goed nadenken, contact met mensen maken en je hebt empathisch vermogen, dan is er altijd wel een baan voor je. Maar als we weer in een economische dip komen, en je hebt alleen maar mensen met algemene vaardigheden, dan zijn dat - vrees ik - de eerste werklozen. Je kan niet zomaar de techniek in. Ik denk dat een deel van je opleiding ook moet zijn: vaardigheden leren die niet iedereen heeft; die jou onderscheiden van anderen. En techniek is een heel mooi vak waarmee je je kunt onderscheiden.”

Deze week waren experts en beslissers uit bedrijfsleven, onderwijs en bestuur bijeen met Platform Talent voor Technologie om te bespreken hoe je meer jongeren naar een technische opleiding kun verleiden. Maar volgens Bruins ligt er ook een opdracht voor de politiek. Die moet een helder toekomstbeeld schetsen waar we in Nederland met z’n allen naartoe willen. “Zo van: dit is waar wij over veertig, vijftig jaar ons geld mee verdienen en hoe ons land eruitziet. Op zo’n klein stukje grond als Nederland heb je regie nodig van een overheid die een toekomstbeeld heeft. We hebben met een groot aantal landen afgesproken dat we naar nul procent Co2-uitstoot willen. Maar dat is een kwantitatief doel, zonder beeld hoe zo’n samenleving eruitziet. Niemand durft nog een besluit te nemen. Alles zit vast. Kijk naar het stikstofprobleem. Of de woningbouw. We hebben per jaar 100.000 woningen nodig, maar het zijn er al jaren 70.000.”

Bruins was tot 2021 Tweede-Kamerlid voor de ChristenUnie. Nu hij van een afstand naar het Binnenhof kijkt, ziet hij een vierkante kilometer die weinig verbinding heeft met ‘de echte wereld’. “De kloof tussen politiek en maatschappij en tussen beleid en uitvoering moet worden geslecht. Als Kamerlid kon ik vaak niet veel meer doen dan geld verschuiven en nog meer regels maken. Je bent machtig, maar tegelijkertijd heel onmachtig.”